Sinterklaas en Zwarte Piet: een heidense traditie, ook in Noord-Italië

Dat Sinterklaas niet alleen in Nederland wordt gevierd, wist je waarschijnlijk al. Maar wist je ook dat dit duizenden jaren oude feest ook nog altijd in Italië wordt gevierd? Tuurlijk, de Italiaanse variant van ons sinterklaasfeest is La Befana, dat met Driekoningen plaatsvindt. Maar ook de sinterklaastraditie zoals wij die kennen – met een lokale variant van Zwarte Piet -wordt op sommige plekken in het noordoosten nog gevierd.

Zo heeft het Italiaanse Zuid-Tirol de eer de goedheiligman in verschillende dorpen te mogen ontvangen. Hij komt niet aan per stoomboot, maar wandelt gewoon het dorp binnen.

Vergezeld van zijn knechten. Nee, hier geen vrolijke Zwarte Pieten die lachen en kunstjes doen, maar afschrikwekkende Krampussen. Zo bezien zijn onze Pieten nogal onschuldig.

Narren

Etnisch geïnspireerd is de kleur van Zwarte Piet niet, zo betoogt documentairemaker en journalist Arnold Scheer. Sinterklaas en zijn helpers hebben hun oorsprong in oeroude heidense riten, die gaan over vruchtbaarheid en een nieuw begin. De Katholieke Kerk is er nooit in geslaagd deze tradities uit te roeien, en heeft daarom haar invloed aangewend om het te kerstenen.

In Italië, maar uiteindelijk in heel Europa. De bisschop is een incarnatie van de god Wodan, en de Krampussen of Zwarte Pieten zijn ‘tricksters’, narren of schelmen.

Wild Geraas

Arnold Scheer heeft dertig jaar gewerkt aan zijn documentaire Wild Geraas. De omroepen in Nederland durven het levenswerk van Scheer echter niet uit te zenden, waarschijnlijk uit angst versleten te worden voor racist.

Scheer: ’In de zwartepietendiscussie lijkt iedereen klakkeloos aan te nemen dat Zwarte Piet rond 1850 is ontstaan. Maar wat doet een ‘slaaf’ met een roe? En waarom ontvoert deze kinderen in een zak, door de schoorsteen? Het klopt gewoon niet. Dat zijn heidense elementen, ouder dan de Bisschop van Myra.’

Oersint en oerpiet

Volgens Scheer en de in zijn documentaire aangehaalde deskundigen kregen de ‘oersint’ en de ‘oerpiet’ van voor het jaar nul met hun roetvermomming een christelijk sausje in de middeleeuwen.

Vervolgens werden ze verrijkt met het element van de nobele Moor in de 19de eeuw. ‘De Moor was weliswaar etnisch, maar geen slaaf en zeker geen slaaf uit de koloniale periode van Europa,’ legt Scheer uit.

Belangstellenden kunnen de documentaire nu kopen of gaan bekijken in een van de geselecteerde filmhuizen. Een aanrader voor als je meer wilt weten over deze traditie, die veel ouder is dan het boekje van de Nederlandse onderwijzer Jan Schenkman.

Meer informatie over de documentaire Wild Geraas vind je op de speciale website.

Foto Sinterklaas in Noord-Italië: still uit de documentaire Wild Geraas