De 10 mooiste plekken in Bologna

Rode gebouwen, middeleeuwse torens, portico’s, studenten en koffiebarretjes. Duizenden koffiebarretjes. Dat zijn de bezienswaardigheden van de Noord-Italiaanse stad Bologna in een notendop. En achter alle gebouwen, torens, portico’s en barretjes schuilen verhalen en geheimen. De geheimen van Bologna in de regio Emilio-Romagna brengen de stad tot leven en weerspiegelen een levendige en eigenwijze stad die haar bijnamen ‘la Rossa’, ‘la Dotta’ en ‘la Grassa’ eer aandoet. In dit blogartikel in de serie ‘de mooiste plekken in Italië’ laat ik je kennismaken met de 10 mooiste plekken in Bologna.

Een jaar heb ik in Bologna gewoond. In deze periode heb ik onder andere de reisgids Wandelen in Bologna geschreven. Regelmatig stuitte ik op verrassingen – zoals de oude villa van Napoleon, waar nu vluchtelingen wonen – en dankzij vrienden kwam ik op plekken die anders verborgen waren gebleven. Dwalen door de smalle steegjes en onder de portico’s is de beste manier om Bologna te leren kennen. Maar als je daar niet op wilt wachten, kun je alvast wegdromen bij de tien mooiste plekken.

1. Stad van honderd torens

Een ontdekkingstocht door Bologna begint van bovenaf. Middeleeuwse torens bepalen namelijk al eeuwenlang het straatbeeld van Bologna. Wie denkt dat de wolkenkrabbers van Manhattan uniek zijn: vergeet het maar. In de vroege middeleeuwen was de skyline van Bologna al bezaaid met torens. 120 om precies te zijn. De bouw van de torens had alles te maken met toenemend ruimtegebrek in het centrum en een groeiende behoefte aan bescherming. Maar bovenal vormden de torens een statussymbool: hoe hoger de toren, des te rijker de familie.

Tegenwoordig staan er nog maar 24 torens overeind, waarvan de ‘Due Torri’ de bekendste zijn. De scheve Garisenda-toren en nog schevere Asinelli-toren staan in het hart van de stad en vormen al eeuwen het symbool van Bologna. Maar ook de andere torens dragen bij aan de vierde bijnaam van Bologna: la Turrita (de Getorende), zoals de toren van de Cattedrale Metropolitana di San Pietro. Deze toren kun je elke zaterdagmiddag beklimmen en vanaf de zeventig meter hoge top lijkt het of je de heuvels van de Apennijnen bijna kunt aanraken.

Wat opvalt tijdens de klim, is dat de toren van de kathedraal – de zetel van het bisdom Bologna – grotendeels geen treden heeft. Hierdoor konden ezels (!) eten, drinken en stenen omhoog dragen. De grootste klok in de toren weegt 3.300 kilo en de verschillende klokken hebben samen een gewicht van 6.500 kilo. Deze klokkentoren is daarom ook de stevigste toren van de stad. Halverwege de klim kom je de enorme klok tegen en begrijp je waarom de toren zo sterk moet zijn. Van bovenaf kijk je neer op Piazza Maggiore, het volgende – figuurlijke – hoogtepunt van Bologna.

2. Het Palazzo Comunale met museum Collezzioni Comunali d’Arte

Piazza Maggiore vormt het hart van de stad. De gebouwen aan dit historische plein behoren tot de oudste van de stad. Vanaf de gevel van het Palazzo Comunale kijkt paus Gregorius XIII neer op het plein onder hem. Hij bewaakt de toegang naar het stadhuis dat sinds 1336 onderdak biedt aan het stadsbestuur en aan een van de mooiste musea van de stad. En waar transparantie in de Italiaanse politiek soms ver te zoeken is, is het Palazzo Comunale altijd en voor iedereen vrij toegankelijk. Je loopt er zo naar binnen. Dwalend door de prachtige zalen komt iedere bezoeker vroeg of laat op de bovenste verdieping uit: bij het museum Collezzioni Comunali d’Arte.

In de middeleeuwen waren deze vertrekken de winterappartementen van de afgezanten van de kardinalen, maar sinds 1936 worden hier de schilderijen, beelden en wapenschilden van het stadsbestuur en verschillende particuliere eigenaren tentoongesteld. De Sala Urbana is de parel van het museum. Deze zaal werd in 1630 gebouwd door kardinaal en kunstliefhebber Bernardino Spada die de zaal vernoemde naar paus Urbanus VIII. De 188 wapenschilden van afgezanten van de paus maken van de zaal een van de meest indrukwekkende en bijzondere zalen van Bologna.

3. De portico’s

De portico’s van Bologna: ze beschermen tegen winterse buien, de felle zomerse zon en zijn de stille getuigen van zevenhonderd jaar historie. Vrijwel alle middeleeuwse zuilengalerijen hebben de karakteristieke rode kleur, Maar wie beter kijkt, ontdekt een scala aan verschillen. En wie goed kijkt, ziet dat geen portico hetzelfde is.

Met een lengte van meer dan 38 kilometer bepalen de overdekte zuilengalerijen van de Noord-Italiaanse stad al eeuwen het straatbeeld. En niet alleen dat: sinds de bouw van de eerste portico’s in de dertiende eeuw, speelt een groot deel van het publieke leven zich onder de hoge zuilen af. Markten, concerten, protesten, afspraken en toevallige ontmoetingen: onder de portico’s heerst een intieme sfeer en ze vormen een welkome scheiding tussen het chaotische Italiaanse verkeer en het domein van voetgangers.

Wandelend door het historisch centrum springt het prachtig gedecoreerde plafond van de portico van het Palazzo della Banca in het oog. Verderop in een zijstraat van de Via Saragozza lijkt de smalste portico zich te verstoppen in de Via Senzanome. De Via Saragozza eindigt bij de 666 bogen die naar het heiligdom San Luca – op een heuvel buiten de stad – leiden. Als een rode slang kronkelt deze langste portico ter wereld door de groene heuvels. Wandelend onder de portico’s stuiten we regelmatig op universiteitsgebouwen: Bologna is ten slotte de oudste universiteitsstad van Europa.

4. Bologna en zijn universiteit

Bologna is bekend als stad van de torens en als culinair paradijs, maar natuurlijk ook vanwege de universiteit. Sinds 1088 worden studenten hier ‘gevoed met kennis’ (Alma Mater), zoals het motto van de universiteit luidt. Zonder de universiteit was Bologna niet uitgegroeid tot de dynamische, levendige en vooruitstrevende stad van tegenwoordig. Het historisch centrum van de stad is bezaaid met faculteiten en (historische) universiteitsmusea. Het Archiginassio, Palazzo Poggi en natuurlijk de Via Zamboni zijn het meest markant en vertellen samen het verhaal van ‘la Dotta’ (de Geleerde).

Een ontdekkingsreis door de geschiedenis van de universiteit begint bij het Archiginassio. Achter het Piazza Maggiore bevindt zich namelijk een vierkant gebouw met een centrale binnenplaats, waar een portico omheen loopt met indrukwekkende wapenschilden en beschilderde en gedecoreerde plafonds. Dit is de plek van waaruit de universiteit vanaf 1561 bestuurd werd. Dit bleef het tot 1802, toen Napoleon Bonaparte het hart van de universiteit verplaatste naar Palazzo Poggi. 

Palazzo Poggi bevindt zich midden in het tegenwoordige studentendistrict: de Via Zamboni met aangrenzende straten vol barretjes en kleine boekwinkels, waar de eigenzinnige, enigszins alternatieve studenten het straatbeeld bepalen. Hier speelt het tegenwoordige Bolognese studentenleven zich af. Alles over het middeleeuwse studentenleven – en de geschiedenis van oorlogsvoering en bijvoorbeeld het werk van vroedvrouwen – vind je in Palazzo Poggi. Sluit een bezoek aan de meerdere musea die Palazzo Poggi huisvest af op een van de vele  terrassen in de Via Zamboni. Of duik onder in het Bolognese studentenleven en zoek een plekje tussen de zittende en liggende studenten op Piazza Verdi. Rustig is het in de Via Zamboni zelden, dus gaan we op zoek naar een van Bologna’s parken.

Het straatbeeld van de Via Zamboni

5. Parco Villa Ghigi

Zoals vanaf de torens in het historisch centrum te zien is, heeft Bologna haar bijnaam ‘la Rossa’ onder andere te danken aan de rode kleur van de gebouwen en daken. De groene kant van Bologna is echter veel minder bekend. In het centrum zijn – op een paar kleine parken na – weinig bomen te ontdekken. Maar de heuvels aan de zuidkant maken dit ruimschoots goed. De zuidwestelijk gelegen Apennijnen vormen een prachtig decor voor wandel- en fietstochten (klimmen!). Daarnaast zijn er in dit gebied verschillende grote parken die – ondanks dat de inwoners van Bologna hier ook graag komen – meestal heel rustig zijn.

Een van die parken is Parco Villa Ghigi: vernoemd naar de oude villa van de rijke advocaat Callisto Ghigi die de villa in 1874 kocht. Ook dit is zeker een van de mooiste plekken in Bologna. Het park ligt net buiten het centrum en loopt glooiend omhoog langs de uitlopers van de Apennijnen. Het is bezaaid met smalle wandelpaden, groende weides en fruitbomen. Vanaf het hoger gelegen deel heb je bovendien een geweldig uitzicht over de rode daken van de stad onder je. De inwoners van Bologna komen hier graag om te picknicken of met hun hond te wandelen. Op weekend- en vakantiedagen kan het druk in het park zijn, maar over het algemeen is het hier vrij rustig.

Ook voor geschiedenisliefhebbers is hier voldoende te ontdekken: de oude villa van Napoleon en het klooster Eremo di Ronzano kijken vanaf hun hoge heuvel neer op het park. Het is even klimmen, maar beide historische gebouwen zijn in goede staat en nauw verbonden met de Bolognese geschiedenis en dus zeker de moeite waard om te bezoeken. Wandelen maakt hongerig, dus we dalen snel weer af naar het centrum op zoek naar de lokale gerechten.

6. Het Quadrilatero

In het hart van de stad – op steenworp afstand van Piazza Maggiore – ligt het Quadrilatero. Deze wijk (die de vorm van een vierkant heeft) is sinds de middeleeuwen het economisch centrum van Bologna. Al eeuwenlang zijn de smalle straatjes het domein van ambachtslieden, slagers, juweliers, visverkopers, kappers, bakkers en goudsmeden. Hoewel het Quadrilatero aan het begin van de 20ste eeuw is gerenoveerd, voeren de winkels en werkplaatsen je terug naar het middeleeuwse Bologna waar marktkoopmannen hun waren aanprijzen, bakkers verse broden verkopen en edelsmeden hun vuren opstoken.

Al eeuwen verkopen marktkooplieden hun waren in ‘gaten in de muur’

De straatjes zijn een smeltkroes van geuren, kleuren en geluiden en het geheel leidt tot een unieke wijk waar de meeste winkels al generaties lang door dezelfde families worden gerund. Zij maken de dienst uit in dit middeleeuwse commerciële centrum, dat verrassend authentiek en goed onderhouden is. Het kan dringen zijn in de straatjes, maar dwalend door de stegen kom je bijzondere plekken tegen, zoals de oudste pub van Bologna in de Kikkersteeg.

In Osteria del Sole kijk je je ogen uit: De schilderijen, tekeningen en zwart-witfoto’s zijn willekeurig en schots en scheef op de vergeelde muren gehangen. De houten tafels en prullaria achter de bar doen denken aan een antiekmarkt. Toch is deze pub – bouwjaar 1465 – de lieveling van de Bolognezen. En terecht. Hier vind je waar het volgens de Italianen echt om draait in het leven: goede wijn en goed gezelschap.

Niet alleen inwoners zijn dol op deze pub: op Tripadvisor is Osteria del Sole uitgeroepen tot de onbetwiste nummer één van het Bolognese nachtleven. Niet niets, gezien het enorme aanbod aan bars in de studentenstad. Toch is de osteria allesbehalve een toeristische attractie. Bediening is er niet. Een glas bier of fles wijn – de keus is beperkt – bestel je aan de bar in de hoek. Ook muziek ontbreekt: het luide geroezemoes van grappen en goede gesprekken vult de ruimte. De lange tafels zijn vaak allemaal bezet, maar voor bezoekers worden altijd stoelen vrijgemaakt: al vijfhonderd jaar lang is iedereen hier welkom. Dat geldt ook voor het nabijgelegen Piazza Santo Stefano…

7. Piazza Santa Stefano en de Sette Chiese

Het mooiste plein van Bologna: daar zijn zowel bewoners als bezoekers het over eens.  Piazza Santo Stefano is kleiner dan Piazza Maggiore, maar intiemer en rustiger. De portico’s van het trechtervormige plein zijn in verschillende tijden en in verschillende fasen gebouwd, afhankelijk van de adellijke families die hun palazzo’s aan het plein bouwden. De kinderkopjes lopen niet zo lekker, maar de inwoners van Bologna zitten er graag op (zelfs in de winter). Er zijn altijd studenten te vinden die voor de kerk zitten te kletsen of een biertje drinken. In de weekenden komen er veel ouders met jonge kinderen die er hun eerste stapjes zetten of met hun voetbal en fietsjes het plein onveilig maken.

Aan de smalle kant van het plein vind je een van de lekkerste gelateria’s van de stad: Cremeria Sette Chiese. De verkopers zijn typisch Italiaans en spreken nauwelijks Engels. Maar het ijs maakt alles goed, vooral de smaak limone (citroen) is fris en zoet tegelijk en smelt op je tong. Zittend onder de portico’s van Piazza Santo Stefano trekt de wereld aan je voorbij, maar lijkt tegelijkertijd even stil te staan. Genieten op z’n Italiaans.

Op het plein sta je voor de meest bijzondere kerk van Bologna: de Basilica di Santo Stefano. De basiliek bestaat uit zeven verschillende kerkjes die met elkaar verbonden zijn. Vandaar de bijnaam van de kerk: Sette Chiese (Zeven Kerken). Over het bouwjaar van de kerk lopen de meningen uiteen, maar het lijkt of de oudste delen van de kerk teruggaan tot de 5de eeuw. Een bezoek aan de Basilica di Santo Stefano voelt dan ook als een reis door de tijd. De eerst kerk leidt naar een tweede ronde kerk die uitkomt op een binnenplaats. Rondlopend onder portico’s kom je terecht op andere binnenplaatsen en herdenkingsplaatsen.

Ook Dante Alighieri – die in de 13de eeuw studeerde aan de Bolognese universiteit – was onder de indruk van het religieuze complex: Er wordt gezegd dat de Florentijnse dichter zo veel tijd in de Sette Chiese doorbracht dat sommige elementen uit de kerk – zoals de reliëfs in het Benedictijnse klooster – een inspiratiebron vormden voor zijn beroemde gedicht Inferno. De Basilica di Santo Stefano is onlosmakelijk verbonden met de stad. Maar dat geldt ook voor het water. Op zoek naar ‘de bron’ van Bologna’s economische succes in de middeleeuwen…

8. De grachten van Bologna

De combinatie ‘Bologna en zijn grachten’ doet vaak de wenkbrauwen fronsen. Het is een van de beste bewaarde geheimen van de stad: het water, waar Bologna haar economische voorspoed in de 13de eeuw aan te danken heeft. Bologna was destijds de vijfde grote stad van Europa en de belangrijkste Italiaanse stad wat betreft textiel- en zijdeproductie. Voor de industriële activiteiten van de Bolognezen – met name voor de molens die de zijde produceerden – was enorm veel water nodig. De inwoners ontwikkelden daarom een ingenieus netwerk van kanaaltjes die door de hele stad liepen.

Veel kanaaltjes zijn in de afgelopen eeuwen gedempt, maar anderen zijn ‘bedekt’ en lopen nog steeds onder de stad. Vandaar dat op sommige plaatsen in het historisch centrum plotseling een kanaaltje opduikt, zoals het Canale delle Moline in de Via Piella. Hier stonden in de middeleeuwen veel water- en graanmolens. Aan de linkerkant van deze straat zit een verborgen raampje. Als je dat opent, hebt je een prachtig uitzicht dat doet denken aan Venetië. Vanwege het raampje wordt deze aanblik la finestrella genoemd (finestrella betekent raampje), maar de bijnaam van dit geheim van Bologna is Piccola Venezia. Canale delle Moline is een fotogeniek kanaaltje en het raampje wordt vaak gefotografeerd.

In en om het centrum zijn nog veel meer verwijzingen naar deze gouden tijd van het water te vinden, zoals straatnamen en de oude haven (tegenwoordig een park en evenemententerrein). Met de Water Tour – te boeken via het Tourist Office – is het mogelijk om af te dalen naar de kanalen die onder de stad lopen. De toegang bevindt zich onder een luik bij de kerk San Martino. Inmiddels is de schemering gevallen en wandelen we langzaam naar een van de lekkerste eetgelegenheden van de stad.

9. Drogheria della Rossa

Bologna wordt niet voor niets ‘de buik van Italië’ genoemd. De stad is vol met trattoria’s, osteria’s en koffiebarretjes. Als je trek hebt, kun je het beste je neus volgen. Dan stuit je vermoedelijk al snel op een plek waar het wel heel lekker ruikt. Verborgen onder de portico’s bevindt zich Drogheria della Rosa. Eigenaar Emanuele loopt in hoog tempo rond en instrueert – of beter gezegd commandeert – zijn medewerkers. Met resultaat: dit – wat rommelig ogende – restaurant staat bekend als een van de beste van de stad.

Een menukaart vindt Emanuele overbodig. Hij investeert liever in de kwaliteit van zijn gerechten. Aan het einde van de avond komt hij vaak met een fles wijn bij zijn gasten aan tafel zitten. In rap Italiaans kletst hij erop los. ‘De ingrediënten, de ingrediënten’ roept hij met wilde armgebaren wanneer hem gevraagd wordt naar het geheim van zijn tagliatelle al ragù.

Natuurlijk zijn er vele andere mooie plekken in Bologna waar je heerlijk kunt eten. Spaghetti Bolognese zul je er echter niet vinden. In Bologna draait het om tagliatelle al ragù: pastalinten met een smeuïge saus. Het officiële recept wordt bewaard in een kluis bij de Kamer van Koophandel in het Palazzo della Mercanzia. Zo serieus nemen de Bolognezen hun bekendste gerecht dus. Behalve tagliatelle al ragù vind je hier ook tortellini in brodo, taglieri (planken) vol met plakken ham en stukken kaas, mortadella en grote glazen spritz. Uiteraard is alles vers en met aandacht en liefde bereid. De Bolognezen zijn dol op hun eigen keuken en vertellen er graag over. Maak dus zeker een praatje met de kok of eigenaar. De nagerechten zijn hier zeker aan te raden, maar het is natuurlijk ook leuk om nog even van de avond te genieten en door het centrum te wandelen met een gelato.

10. Op zoek naar het lekkerste ijs

Nederlanders praten over voetbal en het weer. Hoewel ook Bolognezen zeer gepassioneerd over voetbal praten, is het favoriete gespreksonderwerp waarschijnlijk eten. Uren kunnen ze discussiëren over de beste gebakjes en olijfolie, zoals alleen Italianen dat kunnen. Ook de vraag waar het lekkerste ijs verkocht wordt, kan leiden tot hevige discussies, die gevoerd worden met armgebaren, stemverheffingen en doordringende blikken. Italië op haar best.

Daarom is het aan te raden verschillende ijszaken te bezoeken om zelf je oordeel te vellen. De zoektocht naar het lekkerste ijs begint bij bij Cremeria Funivia. Funivia betekent kabelbaan, hoewel deze nergens te bekennen is. Terwijl ze behendig ijs in bakjes en hoorntjes schept, vertelt medewerker Sylvia hoe dat komt. De eerste vestiging werd zeven jaar eerder geopend aan de voet van de heuvel met de ronde kerk van San Luca. Vroeger konden kerkgangers en bezoekers hier met een kabelbaantje naartoe. Sylvia knipoogt: ‘heilige of niet, tijdens het wachten wil iedereen natuurlijk een ijsje’. De kabelbaan is inmiddels verdwenen, maar het succes van Cremeria Funivia niet. Dat leidde tot deze grote nieuwe vestiging met haar ruime opzet en witte interieur.

Een paar straten verderop ligt de Via Castiglione. Halverwege deze straat bevindt zich de ijszaak die zich al twintig jaar presenteert als ‘sorbetteria’. Het ruime terras is dan ook zeer geschikt om te genieten van een sorbet, als je tenminste geduld hebt: in Sorbetteria Castiglione is het namelijk altijd druk. Italianen zijn dol op dit tentje en de medewerkers proberen iedereen zo goed mogelijk te helpen door met bonnetjes te werken. Natuurlijk zijn er nog veel meer goede ijszaken in Bologna. Bolognezen zijn zelf namelijk ook dol op hun ijs. Dat maakt een ijsje eten in Bologna ook zo leuk: zittend op een stoeprand – omringd door Italianen die net zo genieten van een ijsje als jij – geniet je niet alleen van het ijs, maar ook van alles en iedereen om je heen.

Dat waren ze. De tien mooiste plekken in Bologna. Maar er zijn nog zo veel meer mooie plekken in deze geweldige stad, dat ik hoop dat je haar zelf zult ontdekken.

De mooiste plekken in Bologna op video

Een dag in Bologna betekent goed eten, historie, studenten en veel verassingen. Bekijk onderstaande video’s om deze dag nogmaals te beleven.

Een dag in Bologna

Bologna, waar elke dag bijzonder is

Zin in een stedentrip naar Bologna?

We kunnen het ons zomaar voorstellen dat je nu zin hebt in een stedentrip naar Bologna. Moet je doen! Bologna heeft enorm veel te bieden. Lekker eten, mooie gebouwen, een unieke sfeer. Bologna heeft ook veel geweldige plekken om enkele dagen te verblijven.

Dit zijn de beste en voordeligste accommodaties in Bologna.

Tips voor jouw Bologna-toppers?

Weet je zelf nog mooie plekken en bezienswaardigheden in Bologna die niet in deze lijst hadden mogen ontbreken? Laat dan hieronder een reactie achter!

Bekijk ook: de mooiste plekken in Italië.

Foto Bologna boven: Pixabay, overige foto’s: Merel Diemont