Aart Heering
De ‘Area Sacra’, in het hart van Rome op een steenworp van Piazza Venezia en Piazza Navona, is vooral bekend door de kattenkolonie die daar vanouds wordt onderhouden door diervriendelijke oudere dames, bekend als de gattare.
Kattenkolonie
De door de ruïnes dwalende katten – momenteel zijn het er 93 – zijn nog altijd een dankbaar object voor foto’s en kalenders, maar de archeologische overblijfselen waren tot voor kort niet bijzonder interessant.
Je kon de opgravingen bekijken van bovenaf van de Via Florida en de Largo di Torre Argentina, maar meer dan een vage indruk van het complex en de nog vagere notie dat hier ergens Julius Caesar gewelddadig aan zijn eind kwam, hield je er niet aan over.
Dat is nu anders. Na jaren werk van de Sovrintendenza Capitolina, het orgaan dat het cultureel erfgoed van Rome bestiert, en met een ruime bijdrage van juwelenhuis Bulgari, is de ‘heilige zone’ opengesteld voor het publiek.
Bezoekers wandelen nu via loopbruggen langs de tempelresten en er zijn expositieruimtes ingericht onder de straten naast het archeologische vierkant. (De Via di S. Nicola dei Cesarini en de Via di Torre Argentina, om precies te zijn.)
Blootgelegd in de jaren 20
De Area Sacra is blootgelegd in de jaren 20 van de vorige eeuw, toen het fascistisch regime druk bezig was met een kaalslag van bouwsels uit de ‘duistere’ middeleeuwen om plaats te maken voor resten van het glorieuze Romeinse Rijk (met name op het Forum) en brede boulevards zoals de naar het Vaticaan voerende Via della Conciliazione.
Op het huizenblok dat nu bekend staat als de Area Sacra moest de doorgaande weg worden verbreed en moderne palazzi gebouwd. Maar in 1926 bleek dat onder de middeleeuwse woningen zich de resten bevonden van 4 tempels die het religieuze centrum vormden van de wijk Campus Martius (Campo Marzio of Marsveld) in het noorden van het oude Rome.
De graafmachines werden gestopt en archeologen aan het werk gezet. Daarbij ging het er tamelijk ruig aan toe, want het werk moest worden afgerond voor 21 april (dag van de mythische stichting van Rome) 1929, toen Mussolini persoonlijk de opgravingen presenteerde.
Veel uitgegraven materiaal is zodoende verdwenen, terwijl andere resten terechtkwamen in de kelders van de Sovrintendenza en nu goede sier maken in de 2 nieuwe tentoonstellingsgalerijen. Interessant daarbij is dat het niet alleen gaat om resten uit de oudheid, maar ook uit de 9e en 12e eeuw. Toen stond op de Area Sacra een kerk, de Chiesa di San Nicola ai Cesarini, waarboven in de 17e eeuw een laatste versie werd gebouwd die op haar beurt in 1926-29 onder de slopershamer terechtkwam.
In de expositiegalerij zijn nu zeshoekige vloertegels te zien van de middeleeuwse kerk waarvoor de achterkant van antieke marmerreliëfs werd gebruikt.
Vier tempels
De 4 tempels werden gebouwd in de 2de en 3de eeuw v.Chr. en weer verlaten ergens in de 5e eeuw n.Chr., met de opkomst van het christendom en de ondergang van het Rijk.
Omdat aanvankelijk onbekend was aan wie ze waren gewijd, kregen ze de weinig fantasierijke namen Tempel A, B, C en D. Tegenwoordig is daarover meer bekend.
Tempel A, tegen Largo Torre Argentina aan, werd vermoedelijk gebouwd als dank voor een overwinning op Carthago in 241 v.Chr. De zuilen links en rechts staan nog deels overeind, evenals de apsis van het kerkje dat in de middeleeuwen op de ruïne werd gebouwd.
Een brede marmeren trap geeft toegang tot Tempel B, met een karakteristieke ronde vorm, door consul Quintus Lutatius Cutulus gewijd aan de godin Fortuna na een overwinning op de stam der Cimbren in 101 v.Chr.
Tempel C is door consul Aulus Postumius Albinus gewijd aan de Sabijnse godin Feronia na de pestepidemie van 142 v.Chr.
Tempel D stamt uit het begin van de 2e eeuw v.Chr. en is voor het grootste deel uitgegraven onder de huidige Via Florida.
Andere bebouwing
Bij de recente schoonmaak zijn voor de tempels ook grote stukken blank plaveisel blootgelegd. Tussen Tempels B en C kijk je uit op de blokken tufsteen die de basis vormden van de Curia van Pompeus, de zaal aan de voorkant van het Theater van de generaal-politicus Gnaeus Pompeus Magnus, waarvan in de nabije Via dei Giubbonari nog wat zuiltjes te zien.
In deze Curia werd Caesar door een groep samenzweerders vermoord op de 15 maart van het jaar 44 v.Chr., de beruchte Idus Martiae.
Door de verwijdering van latere bebouwing werd in de rechterbenedenhoek van de Area Sacra ook de 14e eeuwse Torre del Papito blootgelegd, een machtssymbool van een van de families die toen in Rome de dienst uitmaakten. In de loggia daarnaast die uit de dertiger jaren van de vorige eeuw stamt, zijn nu kapitelen ondergebracht van de gesloopte, op Tempel A aangelegde kerk.
Naast de Torre del Papito bestaat er ook nog een Torre Argentina, die zijn naam gaf aan de omringende wegen en het tegenover de Area Sacra liggende stedelijk theater. De naam Argentina heeft natuurlijk niets te maken met Argentinië, dat toen nog niet was ontdekt, maar ook niet met argentum, zilver.
Deze is afgeleid van de Latijnse naam van Straatsburg, Argentoratum, de stad van herkomst van bisschop Johannes Burckardt, de ceremoniemeester van Borgia-paus Alexander VI.
De prelaat woonde rond 1500 in een palazzo in de aanpalende Via del Sudario waar de – nu door latere bebouwing ingesloten – toren deel van uitmaakte.
Praktische informatie Area Sacra
- Area Sacra di Largo Argentina
- Openingstijden: 9.30 uur – 19.00 uur (zomertijd), 9.30 uur – 16.00 uur (wintertijd)
- Ingang Via di San Nicola de’ Cesarini, t.o. nr. 10
- Kaartverkoop in de Torre del Papito; € 5 p,p.; met korting € 4, 1e zondag van de maand gratis
op een vreemde manier heb ik bij het zien van de afbeeldingen van het oude Rome,altijd een wat treurig achtige heimwee naar het verleden.