Stef Smulders
Op de 25ste april, in Italië het nationale feest van de vrijheid, weerklonk zoals ieder jaar overal het lied Bella Ciao.
Een lied dat zoals de tekst zegt over de strijd van de partizanen gaat, de partizanen die na de inval van de geallieerden in de Tweede Wereldoorlog de kant van deze bevrijders kozen en meevochten tegen de Duitse bezetter en de overgebleven fascistische troepen:
‘Una mattina mi son svegliato
o bella ciao bella ciao bella ciao, ciao, ciao
una mattina mi son svegliato
e ho trovato l’invasor.
O partigiano portami via
o bella ciao bella ciao bella ciao, ciao, ciao
o partigiano portami via
che mi sento di morir.’
Bella Ciao is sinds de oorlog uitgegroeid tot een van de bekendste Italiaanse canzoni en is het lijflied geworden van verzet, in welke vorm en welke omstandigheden dan ook.
Zelfs in de populaire Netflixserie La Casa de Papel gebruiken de bankrovers van El Profesor het om zichzelf moed in te zingen en strijdlust te bevestigen.
Dus als iemand een keer vraagt waar het lied Bella Ciao eigenlijk over gaat of vandaan komt, is het geijkte antwoord: het is het lied dat de partizanen tijdens WOII zongen.
Maar is dat eigenlijk wel zo? Of is het te romantisch om waar te zijn?
In een recent artikel in de Corriere della Sera legt de wereldberoemde cantautore Paolo Conte het nog eens gedetailleerd uit: er zijn geen schriftelijke bewijzen en geen getuigenissen die aantonen dat het lied ten tijde van de oorlog door de partizanen gezongen werd.
Het is ook niet opgenomen in de verschillende bloemlezingen van strijdliederen die vlak na de oorlog samengesteld zijn. De vroegste uitvoering van het lied die er te vinden is, vond plaats ten tijde van het Festival van Spoleto in 1964, bijna twintig jaar na het einde van de oorlog.
Wel bestaat er een variant van het lied die al in de jaren 50 (en misschien veel eerder) gezongen werd, namelijk het lied van de mondine, de vrouwelijke arbeiders in de rijstvelden van Noord-Italië:
‘Alla mattina appena alzata
o bella ciao bella ciao bella ciao, ciao, ciao
alla mattina appena alzata
in risaia mi tocca andar.
E fra gli insetti e le zanzare
o bella ciao bella ciao bella ciao ciao ciao
e fra gli insetti e le zanzare
un dur lavoro mi tocca far.’
Het gaat hierin over de onmenselijk zware arbeid die de vrouwen moesten verrichten en over de hoop daar ooit aan te ontsnappen door de vrijheid te veroveren. In deze tekst wordt ook duidelijk waar het ‘bella ciao’ op slaat: het afscheid van de schoonheid, de jeugd, ciao bellezza, iets wat in de partizanenversie wat minder logisch klinkt.
En hoewel ook dit niet zeker is, lijkt het er toch op dat deze versie de oorspronkelijke is en dat de partizanenversie pas jaren na de oorlog ontstaan is. Al weten we niet wanneer precies en hoe. Over de oorsprong van de melodie is al bijna net zoveel onzekerheid.
Maar doet al deze onzekerheid er eigenlijk wel toe? Misschien niet. Bella Ciao is met zijn gemakkelijk te onthouden tekst en aanstekelijke muziek (die je ook toestaat om mee te klappen als je niet durft te zingen) gaandeweg ‘het’ verzetslied geworden, is het niet van de partizanen van WOII, dan wel van alle verzetsstrijders van na de laatste oorlog.
Een belangrijke reden voor het succes in Italië is ongetwijfeld ook dat de tekst zich politiek op de vlakte houdt zodat alle verschillende verzetsgroepen zich er mee kunnen vereenzelvigen.
Tijdens de meest recente viering van de vrijheid haalde de Italiaanse president Mattarella de tekst van het lied in verband met de oorlog in de Oekraïne aan en noemde Bella Ciao opnieuw het lied van de partizanen.
Het is kennelijk een van die mythes die onuitroeibaar zijn. Weliswaar te mooi om waar te zijn, maar ook te mooi om niet te (blijven) geloven!
Zelfs zodanig dat het lied tijdens de begrafenis van de partizaan Giorgio Bocca gespeeld werd, hoewel deze Bocca een van de felste bestrijders van de mythe van het partizanenlied was…
Bella Ciao: de vertaling
Wil je de hele vertaling van het lied Bella Ciao naar het Nederlands zien? Hieronder hebben we de Italiaanse tekst en de Nederlandse vertaling naast elkaar gezet.
| Italiaanse tekst | Nederlandse vertaling |
| Una mattina mi son svegliato o bella, ciao! bella, ciao, bella, ciao, ciao, ciao! Una mattina mi son svegliato e ho trovato l’invasor O partigiano, portami via o bella, ciao, bella, ciao, bella, ciao, ciao, ciao! O partigiano, portami via ché mi sento di morir E se io muoio da partigiano o bella, ciao, bella, ciao, bella, ciao, ciao, ciao! E se io muoio da partigiano tu mi devi seppellir E seppellire lassù in montagna o bella, ciao, bella, ciao, bella, ciao, ciao, ciao! E seppellire lassù in montagna sotto l’ombra di un bel fior Tutte le genti che passeranno o bella, ciao, bella, ciao, bella, ciao, ciao, ciao! Tutte le genti che passeranno Mi diranno “Che bel fior!” È questo il fiore del partigiano o bella, ciao, bella, ciao, bella, ciao, ciao, ciao! È questo il fiore del partigiano morto per la libertà! | Op een ochtend werd ik wakker o bella, ciao, bella, ciao, bella, ciao, ciao, ciao! Op een ochtend werd ik wakker en zag ik de bezetter O partizaan, neem mij mee O bella, ciao, bella, ciao, bella, ciao, ciao, ciao! O partizaan, neem mij mee Want ik heb het gevoel dat ik ga sterven En als ik sterf als een partizaan o bella, ciao, bella, ciao, bella, ciao, ciao, ciao! En als ik sterf als een partizaan Moet je mij begraven En begraaf mij daar in de bergen o bella, ciao, bella, ciao, bella, ciao, ciao, ciao! En begraaf mij daar in de bergen in de schaduw van een mooie bloem En de mensen die zullen passeren o bella, ciao, bella, ciao, bella, ciao, ciao, ciao! En de mensen die zullen passeren Zullen me zeggen: “Wat een mooie bloem!” En het Is de bloem van de partizanen o bella, ciao, bella, ciao, bella, ciao, ciao, ciao! En het Is de bloem van de partizanen die stierven voor de vrijheid! |
Comments