Berendebat verdeelt Italië

Wat te doen met overtollige beren en wolven? Daarover wordt in Italië heftig gedebatteerd sinds eerder deze maand in het noordelijke Trentino een man door een beer werd gedood. Dat was in Italië in 150 jaar niet voorgekomen en confronteerde lokale en landelijke bestuurders met de vraag hoe om te gaan met het probleem van het toenemend aantal wilde dieren in de Italiaanse bergstreken.

In dat debat spelen ook economische motieven een rol. De Italiaanse Alpen en Apennijnen zijn populaire vakantiebestemmingen en die zouden wel eens zwaar getroffen kunnen worden als bij toeristen het gevoel gaat heersen dat je daar je leven niet meer zeker bent.

Daarom wordt niet alleen in de regio maar ook in Rome naarstig gezocht naar oplossingen die variëren van afschieten of deporteren dan wel proberen om bewoners en toeristen vreedzaam te laten samenleven met beren en wolven.

Meer dan 100 beren

Op 5 april ging Andrea Papi, een 26-jarige inwoner van het dorp Cales in de autonome provincie Trentino in het noordwesten van Italië, de deur uit om een rondje te joggen. De volgende dag werd hij op een pad in de buurt dood aangetroffen waarna de autopsie uitwees dat hij was gedood door een beer.

Ondertussen is duidelijk geworden dat het gaat om een 17-jarige berin, bekend onder de code JJ4. (Bijna alle beren in Trentino zijn bij de Forestale, de boswachterij, bekend en van een code voorzien.)

Het bleek dat ditzelfde dier vorig jaar ook al 2 wandelaars zwaar had verwond. Het provinciaal bestuur vaardigde toen een order uit om het dier te elimineren, maar die werd vervolgens nietig verklaard door het TAR, de administratieve rechtbank van Trento.

Datzelfde scenario speelt zich nu weer af. De provincie wil JJ4 (weer) afschieten, maar de kantonrechter heeft het bevel opgeschort, nadat een organisatie van dierenvrienden, de Lega Antivivisezione, bezwaar had aangetekend, onder meer omdat de berin momenteel jongen heeft.

Dat is vermoedelijk ook de aanleiding geweest voor haar aanval op de jogger: een goede raad die wordt verstrekt aan wandelaars in gebieden waar beren leven is dan ook om zo ver mogelijk uit de buurt te blijven van moederberen met kroost.

Volgens de LAV hoeft de berin niet afgemaakt te worden, maar is het voldoende om haar binnen een stevige omheining te plaatsen. Maar daarmee is het probleem van de overige 100 beren nog niet opgelost.

Te goed geslaagde herintroductie

De dreigende aanwezigheid van beren in Trentino is het onbedoelde gevolg van een al te goed geslaagd plan voor herintroductie. In de Italiaanse Alpen was de bruine beer in het verleden een frequente verschijning, maar door het oprukken van de mens nam hun aantal snel af en aan het eind van de vorige eeuw waren er alleen in Trentino nog 3 tot 5 beren.

In 1999 werden daarom 9 exemplaren uit Slovenië ingevoerd met de bedoeling om tot een vaste berenstand van 40-50 dieren te komen. Het project slaagde boven verwachting goed, zodat Trentino nu naar schatting weer 90 volwassen beren en 20 jongen rijk is.

De beren zijn echter niet zoals verwacht uitgezworven richting westelijke Alpen, maar in Trentino gebleven. Daar zijn het er nu eigenlijk te veel, zodat de van nature schuwe dieren op zoek naar voedsel steeds vaker in contact komen met mensen.

De herintroductie van de beer, die aanvankelijk ook werd gezien als een extra toeristische attractie, dreigt nu de beer echt los is juist een belemmering te worden.

Afschieten geen taboe

Zodoende heeft de president van Trentino, Maurizio Fugatti, voorgesteld om de helft van de beren, nu nog een beschermde diersoort, te elimineren.

Hij wordt daarin bijgevallen door Reinhold Messner. De bekende Zuid-Tiroler alpinist en natuurbeschermer betoogde in interview met het dagblad La Stampa dat het afschieten van beren en wolven geen taboe meer moet zijn: ‘Hoe kun je in onze bossen beren en toeristen laten samenleven? En wat kunnen we doen om te voorkomen dat roedels wolven hele kuddes schapen en geiten afmaken? Niet door in het wilde weg te gaan schieten, maar door een wettelijke regeling om de stand op peil te houden.’

(Messner kaart hierin ook het probleem aan van de wolf, die in de jaren 70 bijna uitgestorven was in Italië maar waarvan er inmiddels weer zo’n 2.000 rondlopen. Die vormen inderdaad een bedreiging voor schaapskuddes, maar zijn daarnaast ook weer nuttig als enige natuurlijke vijand van de wilde zwijnen waarvan het aantal in Italië in de afgelopen jaren exponentieel is gestegen.)

Het vooruitzicht van een massale berenjacht heeft ook veel protest opgeroepen. Een groep parlementariërs van verschillende partijen roept op om hoe dan ook een slachting te voorkomen. Het Wereldnatuurfonds betoogt dat de beren niet verantwoordelijk gesteld kunnen worden voor de nalatigheid van het lokaal bestuur.

En oud-minister van milieuzaken Sergio Costa raadt aan om een voorbeeld te nemen aan het Nationaal Park Abruzzo, waar beer en mens een modus vivendi hebben gevonden, onder meer door alle beren via de satelliet te monitoren, zodat burgers en toeristen weten waar de beesten zich bevinden.

In een overleg in Rome tussen Fugatti en minister van milieuzaken Gilberto Picchetti Frattin is een tussenoplossing geopperd: de beer die Papi heeft gedood en twee andere ‘probleemberen’ worden gedood en van de rest de helft gedeporteerd naar Oostenrijk en Slovenië. Het is natuurlijk maar de vraag of de buurlanden daar ook blij mee zijn.