Waarom staat er altijd een zwarte haan op je fles Chianti?

De Chianti heeft zichzelf de laatste jaren opgezweept tot dé huiswijn in veel Nederlandse huiskamers. Geen wonder: hij is soepel, lekker drinkbaar en vaak heeft-ie ook nog een gezellig prijskaartje aan zich hangen. En hoewel het volgens kenners een ‘ordinaire’ wijn aan het worden is, hangt er toch een bijzonder verhaal achter het glaasje rood. Want waarom staat er toch al-tijd een zwarte haan op de fles Chianti? En als die er niet op staat, is het dan wel een Chianti? Wij zochten het voor je uit!

Meer strijd dan drank

Zoals bij elk Italiaans verhaal gaan we jaren terug in de tijd, de sappige Italiaanse geschiedenis in. De Chianti-streek ligt precies tussen Florence en Siena, destijds twee invloedrijke steden waar de strijd vooral ging om macht, macht en nog eens macht.

En als we het hebben over macht, gaat het niet over ‘wie heeft de macht in het torentje?’. Maar dan gaat het over de macht over de tussenliggende dorpen, steden en zelfs heuveltoppen. Je kunt je maar ergens druk om maken.

Toch ging het er vaak ruig aan toe tussen de Florentijnen en de inwoners van Siena en was er vaker strijd onderling dan dat de glazen Chianti werden ingeschonken. Dat is nogal wat!

Witte hanen, zwarte hanen

Op een gegeven moment waren de 2 steden het gekibbel als een getrouwd stel zat. Ze besloten om voor eens en voor altijd een einde te maken aan het geruzie en de regels vast te stellen.

Dit werd niet democratisch gedaan, maar er kwamen dieren aan te pas. Geen imponerende paarden of andere stoere stieren. Nee, het werden hanen waaronder de gallo nero, oftewel de zwarte haan.

De strijd aan

Hoe dat in z’n werk ging? Beide teams hadden op de plaatselijke markt een haan op de kop getikt. De Florentijnen een zwarte en de machthebbers van Siena een witte. Bij zonsopgang zou de haan logischerwijs gaan kraaien. Zodra die eerste kraai had geluid, zouden de stoere mannen te paard vanuit Florence en Siena vertrekken.

Op het punt waar de ruiters elkaar zouden ontmoeten, zou voortaan de grens van de Chianti-streek komen te liggen. Deze tactiek moest ervoor zorgen dat het over was met de strijd en beide regio’s zich druk konden maken over andere, belangrijkere dingen.

Geniepige Florentijnen

En mocht je nu denken: dan zullen beide regio’s wel op zoek zijn gegaan naar de beste ruiters en de snelste paarden? Nee. Geheel op z’n Italiaans werden er slimme (maar ook ietwat vuile) spelletjes gespeeld.

De inwoners van Siena kochten op de markt een witte haan en de Florentijnen kozen voor een zwart exemplaar. Geniepig als de Florentijnen waren, sloten ze hun zwarte haan op in een pikdonker hok. Elke zoveel minuten kreeg hij eten toegestopt en toen ze de zwarte haan dan ook op dé beslissende nacht uit zijn hok haalde, begon hij direct te kraaien.

In galop naar Siena

De ruiter van de zwarte haan zette het midden in de nacht (terwijl de zon nog niet eens bedacht had op te komen) op een galop, want als de haan zou kraaien mochten ze vertrekken nietwaar?

Dit terwijl de ruiter bij de witte haan in Siena maar stond te duimendraaien tot er een sprankje zon op zou komen. De ruiter uit Florence was al uren onderweg, toen in Siena de zon opkwam en ook daar de ruiter vertrok. Hij was pas 12 kilometer onderweg, toen hij in de verte een ruiter aan zag komen. Verdomme dacht-ie, dat zou toch niet de ruiter uit Florence zijn?

Chianti-grens

Maar toch wel! Bij Fonterutoli, 12 kilometer ten noorden van Siena was de wedstrijd gewonnen door de Florentijnen. En daarmee valt vandaag de dag nog steeds bijna de hele Chianti-streek onder de provincie Florence. Met dank aan de zwarte haan die sindsdien dus ook het symbool is van de Chianti.

Chianti varianti

Bijna alle Chianti’s die je in Nederland tegenkomt, zullen de benaming Chianti Classico hebben. Er zijn wel andere varianten, maar alleen de Chianti’s die onder strikte voorwaarden en eisen zijn gebrouwen, mochten de naam Classico en de zwarte haan dragen.

Het is een beschermde naam en alleen de wijnen die zijn gemaakt in de oorspronkelijke Chianti-streek – waarvan de grenzen zijn aangeduid door de zwarte haan – mogen zichzelf een Chianti Classico noemen.

Is een wijn toch een Chianti, en bestaat hij voor minstens 80% uit sangiovese-druiven, maar komt-ie niet uit hét Chianti-gebied? Dan krijgt de wijn de naam Chianti met daarachter de naam van het eigen gebied.

Komt een wijn wél uit het Chianti-gebied aangeduid door de zwarte haan, maar bevat hij minder dan 80% sangiovese-druiven? Ook dan is het geen Chianti Classico.