Edward Hendriks
De Italiaanse prinses is het opgetekende levensverhaal van prinses Marianne van Oranje-Nassau (1810-1883), de enige dochter van koning Willem I. Van deze Oranje-telg is bij het grote publiek maar weinig bekend.
Niet zo vreemd, want het koningshuis heeft er alles aan gedaan om de schande van Marianne zo veel mogelijk te wissen.
Zo is ze in 1883, toen ze stierf, begraven in het Duitse Erbach, in plaats van bij de rest van de koninklijke familie in Delft. Willem de Derde, het neefje dat bij haar dood op de troon zat, vergat het liefste het bestaan van Marianne.
Maar zijn opvolgster koningin Wilhelmina bewonderde juist de moed van de prinses. Zij had tot aan haar dood een portret van Marianne op haar werkkamer hangen.
Wat was nu precies die schande? Ze scheidde na veel gedoe van haar man, de Pruisische militair Albert. Voor die tijd zeer ongebruikelijk. Ze legde het aan met een getrouwde man, Johannes van Rossum, kreeg een kind van hem, en vluchtte naar haar geliefde Italië.
Johannes van Rossum stierf 10 jaar voor Marianne werd in Erbach begraven. Toen Marianne stierf werd de grafsteen door haar kinderen vervangen met alleen haar naam erop.
Je begrijpt het al: Marianne was geen prinses die danste naar de pijpen van de elite in de 19de eeuw. En dat maakte het juist zo interessant voor Willemijn van Dijk om aan haar een biografie te wijden.
In het voorwoord beschrijft ze hoe ze als oudheidkundige de geschiedenis van Rome bestudeerde en zo op de Celioheuvel belandde, waar zich Villa Celimontana bevindt. Ze vond de lijst met namen van voormalige bewoners van de villa en ontdekte daarin de naam Marianna d’Orange Nassau.
Helaas kon niemand veel meer over haar geschiedenis en haar verbondenheid met Rome vertellen, dus besloot Van Dijk zelf maar op onderzoek te gaan.
Het verhaal van Marianne blijkt een verhaal van een vrouw die streed om haar plek in de wereld te veroveren, in plaats van zich te schikken in haar lot: trouwen met een volle neef om de macht van het Huis van Oranje-Nassau te versterken, kinderen te baren en verder een kleurloos en onopvallend leven te leiden.
Het boek van Van Dijk is geen gewone biografie geworden. Het leest als een roman en de schrijfster geeft ook toe dat ze dingen verzonnen heeft om er een aangenaam lezend verhaal van te maken. Dat neemt niet weg de grote gebeurtenissen in Mariannes leven op feiten uit bronnenonderzoek zijn gebaseerd.
Vaststaat dat Marianne op 18-jarige leeftijd een ongelukkig huwelijk met haar neef Albert aanging, om vervolgens in Berlijn te gaan wonen. Al gauw beschouwt zij haar leven daar als een leven in de gevangenis.
Een bediende houdt zelfs Mariannes cyclus bij en seint haar man in wanneer hij bij haar moet gaan slapen om voor nageslacht te zorgen. De overige nachten ziet ze hem niet, omdat hij er verschillende minnaressen op nahoudt en zijn wettelijke echtgenote feitelijk haat.
Maar Marianne is er de vrouw niet naar om in haar gouden kooi te verpieteren. Na enkele jaren laat ze haar man en kinderen (ze krijgen er 5, van wie er 2 al heel jong sterven) achter om te vluchten naar Italië, waar ze onder andere Ischia, Rome en het Comomeer bezoekt en betoverd wordt door la dolce vita.
Al op jonge leeftijd wordt Marianne geïntrigeerd door Italië, na een bezoek aan het atelier van schilder Josephus Knip, waar een schilderij van een eiland in zachtgeel licht onder een serene hemel haar aandacht trok.
Marianne wilde weten waar hij het had geschilderd. Of het echt bestond.
‘Dit is het land van het gouden licht, dit is Italië,’ antwoordde de schilder. Heel even ving Marianne een glimp op van een wereld waar ze naar smachtte, maar waar zij nooit zou kunnen komen.
Na 3 maanden keert ze terug van haar ‘vakantie’ omdat haar vader op sterven ligt en daarna is de sfeer thuis nog ijziger dan voorheen. Ze wil scheiden, maar haar familie staat dat haar niet toe.
Mariannes leven wordt nog ingewikkelder al ze zwanger wordt van Johannes, de nieuwe liefde in haar leven. Ze ziet zich gedwongen per schip een pelgrimage naar het Heilige Land te ondernemen om onderweg op Sicilië haar bastaardzoon te baren, die ze vervolgens achter moet laten bij een pleegmoeder.
Willemijn van Dijk schrijft alles op een prachtige manier op, zodat de lezer moeiteloos meegevoerd wordt naar de 19de eeuw, waarin ook voor de elite heel andere regels golden dan in onze tijd.
Ook maakt de schrijfster goed duidelijk waarom Italië toen al zo’n aantrekkingskracht op Nederlanders had. In de zon op de Celioheuvel, omringd met kunstenaars in haar culturele salon, beleeft de prinses de gelukkigste tijd van haar leven.
Met recht is dit een bijzonder verhaal over een sterke vrouw die erin slaagde om aan haar ketenen te ontsnappen, maar daarvoor een hoge prijs moest betalen. Want wat doet het met een moeder om haar kinderen te zien sterven of ze achter te moeten laten?
Over dit laatste had ik graag nog wat meer gelezen, maar er zijn natuurlijk ook grenzen aan wat je er in zo’n biografische roman allemaal bij kunt verzinnen.
De Italiaanse prinses – Het rusteloze leven van Marianne van Oranje-Nassau (leesfragment)
door: Willemijn van Dijk
320 blz.
€ 22,99 (ook verkrijgbaar als e-book voor € 5,99)
Ambo|Anthos, oktober 2021
ISBN 9789026352188
Comments