Column: de olijvenoogst

Eigenlijk zou ik een stukje schrijven over mijn recente motorrit van Nederland naar ons huis in Italië, maar de olijvenoogst is hier begonnen en we zijn elke dag heel druk, en vervolgens héél moe. Dus het kwam er nog niet van om mijn reisverslag af te maken. In plaats daarvan dit stukje over ons leven hier op het platteland van Umbrië.

Wij hebben hier in maart 2014 een huis gekocht, in een dorpje met 60 huizen die verspreid staan over de heuvels. We wonen hier nu semi-permanent. Tot groot plezier van onszelf én van onze buren en nieuwe vrienden. De mensen zijn hier echt fantastisch, en dat was zeker niet de minste reden om hierheen te verhuizen. Héél anders dan in Nederland en ook anders dan in het (wintersport)gebied in Frankrijk waar we 16 jaar lang een appartement in een groot chalet bewoonden.

Een huis in Italië

Oude buren van ons in Nederland hebben hier in de buurt zo’n 12 jaar geleden een huis gekocht, en in die afgelopen jaren hebben we hen – en de streek hier – een aantal malen bezocht. En we vonden het elke keer geweldig. Zó anders dan Frankrijk en Nederland. Dus toen we stomtoevallig lucht kregen van een huis dat hier te koop stond, dat al voor 75% was gerenoveerd, hoefden we niet lang te denken. Maar goed, da’s een apart verhaal.

Feit is dat de directe buren vreselijk aardig zijn en met veel dingen al hebben geholpen. We krijgen altijd wijn van ze, en olijfolie. Dus spreekt het vanzelf dat we hen helpen met hun oogst (zelf hebben we geen bomen). Nu klinkt dat simpel, maar we zijn de 60 gepasseerd en ikzelf ben uitgever, programmeur, fotograaf en schrijver… en zeker niet fysiek ingesteld op zwaar werk. En ik kan jullie vertellen dat olijven oogsten zwaar werk is! Dus ben ik elke avond helemaal uitgeteld. En zo heb ik in ieder geval een excuus voor typefouten.

We hadden onze Nederlandse vrienden een paar jaar geleden al een keer geholpen, maar dat was meer een gezelligheidstoestand, met lange lunch, veel gebabbel en slechts 50 bomen. Onze buren, inclusief ouders, zus en zwager, hebben meer dan 1.200 bomen! Ik vraag regelmatig ‘is het nog ver, grote Smurf’, waarop Massimo, de buurman, in lachen uitbarst. Vandaag (inmiddels dag 5, met één dag pauze) meldde ik dat een mens na zó veel werk om die dingen te oogsten, toch wel een heel grote hekel aan olijfolie moet krijgen. Ja, we lachen wat af samen…

De olijvenoogst: hoe werkt het?

Afgezien van alle voorbereidingen gedurende het jaar zoals snoeien, controleren, gras maaien onder de bomen, en soms desinfecteren, komt er bij de olijvenoogst zelf ook nog heel wat kijken.

Eerst worden er allemaal lange nylon netten onder de bomen gelegd, die elkaar overlappen zodat de ondeugende olijfjes er niet vandoor gaan. Dit moet met enig overleg gebeuren, want de boomgaarden zijn niet lekker vlak zoals in onze eigen Betuwe. De hellingen zijn vaak steil en lopen in alle richtingen. Voordat je het weet rollen de olijven de verkeerde kant op!

En dan begint het eigenlijke ‘plukken’. Vroeger gebeurde dat allemaal handmatig (en nog steeds wel, hoor), waarbij plastic harkjes worden gebruikt om de olijven van de takken te ‘ritsen’. En ja, er komen ook heel wat blaadjes mee, maar daarover later.

Een moderne manier van oogsten

Dit jaar zagen we (en gebruiken we) voor het eerst een modernere manier. De boeren hebben nu een apparaat dat bestaat uit een draagframe met een grote accu op je rug en een stang met daaraan een elektromotor, een draaiende as binnendoor en een soort bewegende hark aan het einde. Die hark bestaat uit een aantal metalen stangetjes die op en neer bewegen, en het hele uiteinde gaat ook nog eens heen en weer.

Het resultaat is een lange steel met een hark die de olijven als het ware van de takken af schudt. Heel ingenieus… maar ook best wel zwaar en aan het eind van de dag sta je zelf nog een uurtje na te schudden.

Na verloop van tijd moeten de gevallen olijven worden verzameld. Daartoe worden de netten van één kant opgetild en de olijven naar één of twee punten gerold. Daar zit iemand klaar met een juten zak en daar gaan de olijfjes dan in. Die dingen zijn best zwaar, kan ik je vertellen, en zeker niet goed voor mijn zwakke rug. Gelukkig is Massimo beresterk!

De zakken blijven liggen waar ze liggen en de nylon netten worden een stuk verder naar beneden neergelegd voor een nieuwe rij bomen. Aan het einde van de dag rijdt Massimo dan met zijn tractor met aanhanger langs en laden we de zakken op, en dan is het terug naar de boerderij.

Maar dan zijn we er nog niet. Net als je best wel klaar bent om met een koel biertje of een lekker glaasje wijn in elkaar te zakken, blijkt er nog meer werk aan de winkel te zijn. Samen met de olijven zijn er namelijk hele ladingen blaadjes en takjes meegekomen, en die moeten er zoveel mogelijk uit gefilterd worden.

Takjes en blaadjes filteren

Dus worden de zakken van de aanhanger gehaald en naar een ‘filterapparaat’ gesjouwd. O, mijn rug! Het ding dat Massimo heeft is gemaakt door een lokaal bedrijfje. Een bak waar je de olijven in gooit, een elektromotor die een ventilator aandrijft, een schuine plank en een uitvoergoot. De olijven en blaadjes rollen voor de ventilator langs, de blaadjes zijn lichter en worden naar buiten geblazen, de olijven vallen naar beneden in een gereedstaand plastic krat.

Zak na zak na zak krat na krat na krat wordt gevuld! De kratten worden opgestapeld – met ruimte ertussen zodat er lucht langs blijft gaan – en later op een andere aanhanger geladen en vastgesjord.

De volgende dag gaat het dan met de trekker naar de oliemolen. Dat is ook een belevenis. Er zijn allerlei mensen uit de omgeving met hun olijvenoogst, en alle ladingen moeten apart verwerkt worden, zodat iedereen zijn EIGEN olie krijgt. De olijven worden nog een keer gefilterd om nog meer blaadjes en takjes eruit te halen, en gaan vervolgens in een grote bak waar twee molenstenen in ronddraaien.

Het resultaat van de olijvenoogst

Daar worden de olijven en resterende blaadjes tot een pulp verwerkt. Die pulp wordt vervolgens op grote ronde matten gegoten (het lijken wel reuzepizza’s) en die worden opgestapeld in een grote hydraulische pers. Als de stapel matten met olijvenpulp zo’n twee meter hoog is, wordt de pers aangezet en komt er een eindje verder eindelijk de mooie groene olijfolie uit een kraantje. Daaronder worden de blikken olijfolie gevuld… soms door de molenaar, soms door de klanten zelf. Eindelijk is er resultaat van de olijvenoogst te zien!