Overzicht Italiaanse grammatica A1

Wil je een begin maken met het leren van de Italiaanse taal? Dan ontkom je niet aan grammatica van het Italiaans, zoals ik eerder in dit artikel schreef. Grammatica is de systematiek die achter elke taal zit.

Een aantal zaken in de grammatica zijn universeel of gelden voor veel talen, maar lang niet alles. Soms begint het leren van een andere taal zoals het Italiaans met het opfrissen van je kennis van de grammatica in het Nederlands. In andere gevallen moet je jouw Nederlandse grammaticakennis naast je neer leggen, omdat het in het Italiaans net weer even anders gaat.

In dit artikel geef ik je graag een overzicht over alles in de Italiaanse grammatica wat belangrijk is om te komen tot een niveau A1 van het Europees Referentie Kader.

Uitleg over de onderdelen van de Italiaanse grammatica

Op YouTube zijn er heel veel mensen die filmpjes maken met grammatica-uitleg, maar deze zijn eigenlijk pas handig vanaf niveau A2 omdat die allemaal in het Italiaans worden gemaakt.

Het is niet handig als je nog zo goed als geen Italiaans spreekt om Italiaanse uitleg van grammaticafilmpjes te bekijken. Er zijn helaas geen goede Nederlandstalige filmpjes met grammatica-uitleg voor niveau A1 (Italiaans voor beginners).

1. Het lidwoord (l’articolo)

Het Italiaans heeft mannelijke en vrouwelijke lidwoorden, die zowel onbepaald als bepaald en in het meervoud gebruikt kunnen worden.

De Italiaanse lidwoorden in schema:

		onbepaald lidwoord	bepaald lidwoord enkelvoud	meervoud
mannelijk	vóor medeklinker	un cane	il cane	i cani
	voor klinker	un esempio	l’esempio	gli esempi
	voor s + medeklinker, z, gn, y ps	uno psicologo	lo psicologo	gli psicologi
vrouwelijk	voor medeklinker	una donna	la donna	le donne
	voor klinker	un’oliva	l’oliva	le olive

Wanneer gebruik je het lidwoord terwijl dat we dat in Nederland niet doen?

• Voor meneer of mevrouw of een titel: Le presento il Signor Parlabene/ Ecco la professoressa Montagnola
• Als je zegt wat voor beroep iemand heeft met fare: Umberto fa il medico
• Bij namen van landen, regio’s en grote eilanden: La Sardegna è un’isola molto bella
• Bij kloktijden: Sono le otto
• Bij dagen van de week als iets regelmatig terugkeert: Il martedì gioco sempre a calcio
• Bij talen: Francesca parla bene l’olandese
• Bij algemene beweringen: Il clima peggiora
• Voor een bezittelijk voornaamwoord: Non toccare! È il mio panino!

Voorzetsels in combinatie met het lidwoord:

	il	lo	l’	la	i	gli	le
a	al	allo	all’	alla	ai	agli	alle
da	dal	dallo	dall’	dalla	dai	dagli	dalle
in	nel	nello	nell’	nella	nei	negli	nelle
su	sul	sullo	sull’	sulla	sui	sugli	sulle
di	del	dello	dell’	della	dei	degli	dei

2. Het zelfstandig naamwoord (il sostantivo)

Zelfstandig naamwoorden zijn er in mannelijke en vrouwelijke vorm en kunnen in het enkelvoud en meervoud staan:

	enkelvoud	meervoud
mannelijk	il ragazzo il bar	i ragazzi i bar
vrouwelijk	la ragazza la capacità	le ragazze le capacità

De algemene regel is dat bij het mannelijk zelfstandig naamwoord de uitgang een o is en bij het vrouwelijk een a. Daar zijn natuurlijk uitzonderingen op.

Sommige woorden eindigen op een beklemtoonde klinker, die blijven onveranderlijk in het meervoud. Ook kun je niet zien of ze mannelijk of vrouwelijk zijn. Dat moet ik als juf dus soms ook opzoeken.

Daarnaast heb je woorden die eindigen op een medeklinker en woorden die eindigen op een e. De algemene regel voor de uitzonderingsgevallen is dat de woorden die eindigen op een e in het meervoud een i krijgen.

3. Het persoonlijk voornaamwoord als onderwerp (il pronome personale soggetto)

Hoe zit het met het persoonlijk voornaamwoord in het Italiaans? Zie het onderstaande schema:

io	ik
tu	jij
lui / lei / Lei	hij / zij / u
noi	wij
voi	jullie
loro	zij (meervoud)

Let op: in het Italiaans wordt het onderwerp meestal niet uitgesproken. Dit doe je alleen om iets te benadrukken. (zij heeft het gedaan, niet Luigi!)

4. Het bijvoeglijk naamwoord (l’aggettivo)

In het Italiaans moet je het bijvoeglijk naamwoord overeen laten stemmen met het zelfstandig naamwoord in getal en in geslacht. Daardoor klinkt het Italiaans zo mooi, het gaat bijna rijmen in klinkers.

Toch is het niet zo dat ze altijd dezelfde uitgang hebben, dat is dan weer een instinker. Ook is het zo dat als je meerdere dingen noemt, het mannelijke grammaticaal het overwicht heeft. Bijvoorbeeld: I bar e le banche sono chiusi.

	enkelvoud	meervoud
mannelijk	italiano	italiani
vrouwelijk	italiana	italiane
eindigend op -e	inglese	inglesi

Daarnaast zijn er uitzonderingen voor het meervoud.

Bijvoorbeeld:

• fresco/fresca/freschi/fresche
• lungo/lunga.lugnhi/lunghe
• pratico/pratica/pratici/pratiche
• grigio/grigia/grigi/grigie
• vario/varia/vari/varie

Dit is voor alle bijvoeglijke naamwoorden die eindigen op -co, -go, -gio, -io.

Het bijvoeglijk naamwoord staat er bijna altijd achter, behalve als het belangrijker is dan het zelfstandig naamwoord waar het over gaat, dan zet je het ervoor.

5. De tegenwoordige tijd (il presente indicativo)

Hoe zit het grammaticaal met de tijden? De vervoeging hangt af van het hele werkwoord. Eindigt dat op -are, -ere of -ire?

	– ARE		-ERE		-IRE		-IRE
	lavorare = werken		vendere = verkopen		sentire = voelen, horen		finire = stoppen , beeindigen
io	lavoro	-o	vendo	-o	sento	-o	finisco	-isco
tu	lavori	-i	vendi	-i	senti	-i	finisci	-isci
lui/lei/Lei	lavora	-a	vende	-e	sente	-e	finisce	-isce
noi	lavoriamo	-iamo	vendiamo	-iamo	sentiamo	-iamo	finiamo	-iamo
voi	lavorate	-ate	vendete	-ete	sentite	-ite	finite	-ite
loro	lavorano	-ano	vendono	-ono	sentono	-ono	finiscono	-iscono

Bij het maken van de tegenwoordige tijd neem je als uitgangspunt de infinitief waar je de uitgang (-are/-ere/-ire) vanaf haalt. Dan houd je de stam van het woord over waar je vervolgens een uitgang achter plakt.

6. C’è en ci sono

Er is en er zijn. Ci betekent ‘er’ en vervolgens wordt daar de vervoeging van het werkwoord essere achter geplakt (zijn). Je moet opletten dat je het werkwoord in aantal vervoegt.

C’è un cane nel museo (Er is een hond in het museum) .

Maar:

Ci sono dei fumetti nella libreria (Er zijn strips in de boekenkast).

Hond is enkelvoud, dus c’è (derde persoon enkelvoud van essere –> è).

Strips is meervoud dus ci sono (derde persoon meervoud van essere –> sono)

7. Piacere

Het werkwoord piacere (in het Nederlands ‘leuk vinden’ of makkelijker: ‘bevallen’) gedraagt zich een beetje op dezelfde manier als ci + essere.

Het vervoegt zich in getal.

Mi piace giocare a palla (Ik vind het leuk om met de bal te spelen – enkelvoud want met ‘de bal’ te spelen).

Maar:

Mi piacciono i cornetti (Ik houd van zoete broodjes – meervoud want ‘zoete broodjes’).

Piacere wordt bijna altijd in de derde persoon enkelvoud of in de derde persoon meervoud vervoegd.

8. Het wederkerend werkwoord (verbo reflessivo)

Het wederkerend werkwoord horen we in het Nederland in combinatie met het woord ‘zich’. Ik was me, jij wast je enzovoorts. Er hoort dus een wederkerend voornaamwoord bij het werkwoord. Die combinatie maakt het werkwoord wederkerend.

Denk bijvoorbeeld aan: Ik was de auto (niet wederkerend wassen) en Ik was me onder de douche (wel wederkerend).

De truc van het wederkerend is het juiste wederkerend voornaamwoord te gebruiken in combinatie met een gewoon werkwoord zoals je dat normaal altijd gebruikt. Het werkwoord verandert dus niet.

De wederkerende voornaamwoorden zijn niet gelijk aan het persoonlijk voornaamwoord, hoewel ze daar soms wel op lijken. Ook is het zo dat het persoonlijk voornaamwoord vaak wordt weggelaten in het Italiaans. Je krijgt dan dus geen combinatie van twee voornaamwoorden.

In dit voorbeeld gebruik in een werkwoord dat eindigd op -are (lavare) maar dit zou net zo goed een wederkerend werkwoord op -ere of op – ire kunnen zijn.

In de oefeningen in je werkboek zie je vaak de infinitief met si, zoals bijvoorbeeld: Sandra… (lavarsi).

Bedenk dan dat si-stukje op het eind het wederkerende voornaamwoord is, de e is weggelaten en het eigenlijk gewoon een werkwoord is dat eindigt op -are.

Daarna kun je gewoon de regels van de tegenwoordige tijd toepassen.

ik… me	ik was me	mi lavo
jij… je	jij wast je	ti lavi
hij… zich/ zij…zich…/u…zich	u wast zich / hij wast zich / zij wast zich	si lava
wij…. ons	wij wassen ons	ci laviamo
jullie… je	jullie wassen je	vi lavate
zij… zich	zij wassen zich	si lavono

9. De voltooid tegenwoordige tijd (passato prossimo)

De voltooid tegenwoordige tijd heet zo omdat het in het verleden zich heeft afgespeeld en afgerond is, maar het hulpwerkwoord staat in de tegenwoordige tijd.

Ook dit is een combinatie van woorden die samen de tijd vormt: een hulpwerkwoord en een voltooid deelwoord. Net zoals in het Nederlands.

Ik heb gedaan –> ho fatto.

Net zoals in het Nederlands kan het hulpwerkwoord ESSERE of AVERE, zijn of hebben zijn.

Ik ben geweest, ik heb gehad. Je maakt een combinatie van het hulpwerkwoord ESSERE of AVERE in de tegenwoordige tijd en voegt daar een voltooid deelwoord aan toe.

De hulpwerkwoorden vervoeg je als volgt:

io sono	io ho
tu sei	tu hai
lui / lei / Lei è	lui/ lei / Lei ha
noi siamo	noi abbiamo
voi siete	voi avete
loro sono	loro hanno

Voor het maken van het voltooid deelwoord moet je weten of het een -ere / -ire of -are werkwoord is en dus wat de infinitief is, het hele werkwoord.

Bijvoorbeeld: io vendo, ik verkoop komt van VENDERE (verkopen) Hier zijn apps voor zoals VERBI ITALIANI waarbij je de vervoeging van een werkwoord in kunt typen en dan komen de infinitief en alle vervoegingen in alle tijden er zo uit rollen.

Weet je de infinitief dan kijk je vervolgens naar dit schema:

-ARE (comprare)	-ATO (comprato)
-ERE (vendere)	-UTO (venduto)
-IRE (sentire)	-ITO (sentito)

Je vervangt dus de uitgang van de infinitief met de uitgang van het voltooid deelwoord.

Nu samen: Ik heb gekocht –> Ho venduto

LET OP: Als het hulpwerkwoord ESSERE is vervoeg je het voltooid deelwoord in geslacht en getal naar het onderwerp. Het voltooid deelwoord krijgt dan als laatste letter een A/O/I/E.

Deze klinkers ken je al van de uitgang van het bijvoeglijk naamwoord of van de uitgang van het zelfstandig naamwoord.

	vrouwelijk	mannelijk
enkelvoud	-A	-O
meervoud	-E	-I

Maria è stata a Parigi (statA want vrouwelijk enkelvoud).

Gianfranco e Marcello sono andati in Francia (andatI want mannelijk meervoud).

10 Onregelmatige werkwoorden (verbi irregolari)

Natuurlijk zijn er in het Italiaans, net als in het Nederlands, ook onregelmatige werkwoorden. Deze moet je in feite gewoon uit je hoofd leren.

In schema:

volere (willen)	dovere (moeten)	potere (kunnen)	andare (gaan)
io voglio	io devo	io posso	io vado
tu vuoi	tu devi	tu puoi	tu vai
lui / lei / Lei vuole	lui / lei / Lei deve	lui/lei/Lei può	lui/ lei / Lei va
noi vogliamo	noi dobbiamo	noi possiamo	noi andiamo
voi volete	voi dovete	voi potete	voi andate
loro vogliono	loro devono	loro possono	loro vanno
VOLUTO	DOVUTO	POTUTO	ANDATO

avere (hebben)	essere (zijn)	sapere (weten)	fare (maken/doen)
ho	sono	so	faccio
hai	sei	sai	fai
ha	è	sa	fa
abbiamo	siamo	sappiamo	facciamo
avete	siete	sapete	fate
hanno	sono	sanno	fanno
AVUTO	STATO	SAPUTO	FATTO

bere (drinken)	dire (zegggen)	uscire (uitgaan)	venire (komen)
bevo	dico	esco	vengo
bevi	dici	esci	vieni
beve	dice	esce	viene
beviamo	diciamo	usciamo	veniamo
bevete	dite	uscite	venite
bevono	dicono	escono	vengono
BEVUTO	DETTO	USCITO	VENUTO

11. Het persoonlijk voornaamwoord als lijdend voorwerp (pronome personale – pronome diretto)

Ik geef het boek – Ik geef het.

In de tweede zin vervangt ‘het’, ‘het boek’ van zin 1.

Met een lijdend voorwerp verhoog je je efficiëntie van je communicatie, want je hoeft niet meer alles uit te spreken maar kunt naar iets verwijzen.

Een persoonlijk voornaamwoord kan een lijdend voorwerp zijn en is dan eigenlijk een soort verwijswoord. Het verwijst naar iets.

Misschien weet je nog van de lessen Nederlands wat een lijdend voorwerp is. Je kunt het vinden door jezelf af te vragen:

Wie of wat + onderwerp?

Het antwoord op die vraag is het lijdend voorwerp. Je kunt het lijdend voorwerp beklemtonen of niet.

mij	me
jou	te
hem/haar/u	lui/lei/Lei
ons	noi
jullie/u	voi
hen	loro

me	mi
je	ti
hem/het/haar/u	lo/la/La
ons	ci
jullie/u	vi
hen/ze	li/le

Let op: lo, lo of La wordt afgekort voor een woord met een klinker tot een letter l met een apostrof. Voor het meervoud is dit daarentegen niet het geval. Waarom niet? Daarom niet. Er is geen bevredigend antwoord op die vraag.

Voor dieren of dingen kies je de derde persoon enkelvoud of meervoud.

Meestal staat het lijdend voorwerp voor het werkwoord, behalve bij de infinitief of de gebiedende wijs (dat komt pas bij niveau A2).

12. Het persoonlijk voornaamwoord als meewerkend voorwerp (pronome personale – pronome indiretto)

In het Nederlands kun je het persoonlijk voornaamwoord vinden door te vragen: aan wie of voor wie. Opnieuw kan het beklemtoond of onbeklemtoond zijn

Let op: bij telefonare en piacere gebruik je in het Italiaans het meewerkend voorwerp terwijl je in het Nederlands het lijdend voorwerp zou gebruiken.

a me	aan mij
a te	aan jou
a lui / a lei / a Lei	aan hem / aan haar / aan u
a noi	aan ons
a voi	aan jullie
a loro	aan hen

mi	me
ti	je
gli/le/Le	hem/haar/u
ci	ons
vi	jullie
gli	aan hen / ze

Het voornaamwoord staat meestal voor het werkwoord, het komt er alleen achter bij:

• de gebiedende wijs
• het hele werkwoord

Net zoals bij het lijdend voorwerp.

Italiaanse grammatica in pdf

Wil je dit overzicht met Italiaanse grammatica op A1-niveau opslaan op je computer en op je gemak doorlezen of uitprinten? Dan hebben we een handige pdf voor je, die je gratis kunt downloaden.

Hoe nu verder met de Italiaanse grammatica?

Soms moet je grammatica uit schema’s leren en rijtjes stampen. Daar ontkom je gewoon niet altijd aan. Maar de beste manier om te leren is om het in een relevante culturele context te doen.

Daarom hebben we – speciaal voor de lezers van Dit is Italië – een geweldige cursus Italiaans voor beginners ontwikkeld die je begeleidt naar niveau A1. Grammatica, woordenschat, cultuur, alles komt in deze afwisselende en uitdagende cursus aan de orde.

Daarmee kun je je al aardig redden in het Italiaans!

👉 Bekijk nu onze voordelige online cursus Italiaans, die je begeleidt naar A1-niveau.