Italiaanse literatuur: Canne al vento van Grazia Deledda

Net iets meer dan honderd jaar geleden, in 1926, ontving de Sardijnse schrijfster Grazia Deledda de Nobelprijs voor de Literatuur. Haar beroemdste werk, Canne al vento, Rietstengels in de wind, speelt zich af in de provincie Nuoro aan de oostkust van Sardinië. Toen ik een tijdje geleden op vakantie precies in dat gebied verbleef, besloot ik deze roman nu eindelijk eens te lezen.

Het verhaal speelt zich aan het begin van de 20ste eeuw af en Deledda vertelt de geschiedenis van de hoofdpersoon Efix in een klassieke 19^e-eeuwse stijl, wat het heel aangenaam leesbaar maakt. Efix is in dienst van de zussen Pintor wier landgoed in verval is geraakt na de dood van hun tirannieke vader. Hun vierde zus is jaren geleden het strenge regime van haar vader ontvlucht om op het vaste land te trouwen en een zoon ter wereld te brengen.

De roman begint met de aankondiging van de aanstaande komst van die zoon, die geen van de zussen ooit gezien heeft, want het contact met hun zus was na haar vlucht definitief verbroken. Inmiddels is zij overleden. De aanstaande komst van hun neef zorgt voor veel onrust en pijnlijke herinneringen komen weer boven, ook bij Efix, die in de geschiedenis van de vlucht van de zus een beslissende rol blijkt te hebben gespeeld.

Onderhoudend verhaal

In de hoofdstukken ontrolt zich een onderhoudend verhaal dat de schrijfster met veel gevoel voor de couleur locale vertelt en afwisselt met poëtische beschrijvingen van de Sardijnse natuur, die door Deledda vaak als een levend wezen wordt voorgesteld: ‘… nel silenzio della notte le canne sussurrano la preghiera della terra che s’addormenta.’ (In de stilte van de nacht fluisteren de rietstengels het gebed van de aarde die in slaap valt.)

Ook de persoonsbeschrijvingen zijn vaak beeldend en levendig: ‘Allora don Predu si riversò ridendo sulla sedia, col petto gonfio, i denti scintillanti fra le labbra carnose. Anche le sue dita intrecciate alla catena d’oro sul petto parvero ridere. (Don Predu liet zich weer lachend in zijn stoel vallen, met zijn opgeblazen borst en blikkerende tanden tussen zijn vlezige lippen. Ook zijn vingers die ineengestrengeld op zijn borst lagen, leken mee te lachen.)

Onverwachte gebeurtenissen

Vooral het negende hoofdstuk bevat een meesterlijke opeenvolging van onverwachte gebeurtenissen. Wat in het geheel opvalt is de eenvoud en de armoede van het leven van een eeuw geleden, het bijgeloof (geesten en spoken in de nacht) en de alomtegenwoordigheid van malaria, waaraan iedereen lijdt. De gemiddelde levensverwachting was veel korter dan tegenwoordig: de zussen worden met hun 35 jaar al oud genoemd. Er is weinig reden voor nostalgie. Het leven werd veel sterker beheerst door strenge gedragsregels en niet alleen op religieus gebied. Zo werd ook het leven voor de iets meer welgestelden een moeras vol moeilijkheden.

Rietstengels

Voor de armere klasse, waarvan Efix deel uitmaakt, blijft er weinig anders over dan te berusten in je lot. ‘Basta vivere,’ zegt  Efix wanneer hem naar de zin van het leven gevraagd wordt. ‘Basta vivere senza peccare. Je hoeft alleen maar te leven zonder te zondigen.’ En dat laatste is al moeilijk genoeg, het is ‘als het waden door een rivier zonder nat te worden.’

De schrijfster vergelijkt de bewoners van het eiland met rietstengels die door de wind, het lot, gedwongen worden te buigen. En dat is ook het enige wat de mensen overblijft, buigen voor het lot, want wie zich verzet wordt door de wind als een rietstengel afgebroken.

Sardinië 100 jaar geleden

De roman Canne al vento is een aanrader voor wie een onderhoudend verhaal over het leven op Sardinië van honderd jaar geleden wil lezen. Voor wie al wat gevorderd is in het leren van de Italiaanse taal is de originele versie goed te doen. Op Sardegna DigitalLibrary kun je bovendien de volledige tv-serie vinden die in 1958 van de roman gemaakt is.

Galtellì

Tijdens mijn vakantie bezocht ik het dorp Galtellì, waarvan gezegd wordt dat de roman zich daar zou afspelen. Aan de muren heeft men citaten uit het boek opgehangen en er is het huis waar Deledda een tijd gewoond heeft. Vlak bij de 12^e-eeuwse Petruskerk is er een mooi monument te zien met de in brons gegoten wuivende rietstengels.

Canne al vento is in verschillende uitgaven beschikbaar als e-book (en een enkel papieren exemplaar) via bol.com.