Aart Heering
Het leek een scène uit Back to the future. Je doet de tv aan en wat zie je? Een kortgerokte en van bewondering zwijmelende presentatrice die haar werkgever interviewt voor een camera met een klodder vaseline erop voor het omfloerste effect. Tegenover haar een zongebruinde, vers gelifte, welwillend grijnzende heer met gloednieuw haar en dito tanden, die het ene wonder na het andere belooft en gepensioneerden en le mamme voorhoudt dat ze op 4 maart toch vooral moeten gaan stemmen. Al was het maar om een barrière op te werpen tegen het grootste gevaar dat de natie bedreigt: de communisten. Pardon, de Vijfsterrenbeweging (M5S).
Het vijandbeeld – M5S in plaats van het rode gevaar – is inderdaad gewijzigd. Verder lijkt het, zeker op Berlusconi’s eigen tv-stations, of de tijd heeft stilgestaan sinds 1994. In dat jaar won hij voor het eerst de verkiezingen. Bijna een kwart eeuw later staat hij weer in het centrum van het politieke debat. Zijn terugkeer is misschien wel het meest opmerkelijke feit van deze verkiezingscampagne.
Opnieuw een comeback
Helemaal verrassend is dat trouwens ook weer niet. Berlusconi is al veel vaker voor uitgerangeerd versleten.
- In 1994, toen zijn eerste kabinet al na zeven maanden viel.
- In 1996 en 2006, toen hij tweemaal verloor van Romano Prodi.
- Ook in 2011, toen hij na een reeks schandalen als premier andermaal het veld moest ruimen.
- En tenslotte in 2013, toen hij werd veroordeeld wegens belastingfraude. Op grond daarvan werd hij het jaar daarop uit de Senaat gezet en werd hem de toegang tot alle openbare ambten ontzegd.
Berlusconi Presidente
Berlusconi PresidenteMaar steeds kwam hij terug, en nu dus ook weer. Weliswaar kan hij zelf niet kandidaat staan, maar zijn rol als kingmaker en als gezicht van zijn partij Forza Italia (FI) – die in haar symbool nog altijd de slogan BERLUSCONI PRESIDENTE voert – is minstens zo belangrijk.
De campagne is nu twee weken aan de gang en Berlusconi is al weer alomtegenwoordig op zijn eigen tv-zenders én op Facebook. Dat laatste is ook een vernieuwing ten opzichte van 1994, een goedkoper en simpeler alternatief voor de aloude massabijeenkomsten op stadspleinen.
Spectaculaire beloften
Maar de beloften zijn weer als vanouds, of zelfs nog spectaculairder. In 1994 beloofde hij een miljoen nieuwe banen en belastingverlaging voor iedereen. Er kwam weinig van terecht maar hij werd er wel op gekozen. Nu kan het helemaal niet op. Een flat tax van 23%, afschaffing van regionale belastingen en successierechten, terugdraaien van de verhoging van de pensioenleeftijd, een fikse verhoging van de lagere pensioenen en een reddito di dignità (een menswaardig inkomen) voor iedereen.
Alles met elkaar zou het een slordige 110 miljard euro per jaar extra kosten, die Italië zeker niet heeft. Maar het niet onaanzienlijke deel van het electoraat dat minder met de hersenen redeneert dan met de onderbuik, maakt dat niet veel uit. De aanhang van Forza Italia is in de peilingen nu al drie tot vier punten gestegen.
Mildere toon
Opmerkelijk is, dat Berlusconi ditmaal nauwelijks fulmineert tegen zijn voormalige erfvijanden, de partijen van centrumlinks. Een beetje komt dat doordat hijzelf milder is geworden, nu hij een paar jaar buiten de politieke arena heeft doorgebracht en op zijn 81ste niet meer zo wordt opgehitst door jonge meiden.
Maar ook omdat er bij Matteo Renzi’s Partito Democratico, die zelf in een diepe crisis verkeert, gewoon niet veel te halen is. Tegenstander nummer één is de M5S, die net als FI mikt op niet-stemmers, skeptici en twijfelaars en daarom minstens zo hoge gouden bergen belooft.
Omgekeerd wordt Berlusconi ditmaal door links weer met fluwelen handschoenen aangepakt, wat nog nimmer is vertoond. Ook de PD heeft het in de eerste plaats gemikt op de M5S, waaraan zij al heel wat aanhang heeft verspeeld.
Redder des vaderlands?
Berlusconi’s FI zou wel eens nuttig kunnen worden als er op 4 maart geen duidelijke meerderheid uit de bus komt. Dan moet er een andere oplossing gezocht worden. Bijvoorbeeld een ‘grote coalitie’ PD-FI, als redelijk alternatief voor een vijfsterrenbewind. En dat maakt dat voor centrumlinks Berlusconi plots is getransformeerd van baarlijke duivel tot potentiële redder des vaderlands.
Ook in Brussel, trouwens:
Juncker noemde meeting met Berlusconi ‘uitmuntend’. Weber (EPP-fractie) noemde hem een ‘groot staatsman’. Kortom: warm welkom in Brussel. https://t.co/7XsDOij6CY
— Sywert van Lienden (@Sywert) 23 januari 2018
Update 5 maart 2018
De uitslag van de verkiezingen zet Italië op z’n kop. Hoe moet het nu verder?
Comments