Stef Smulders
Sinds ik in Italië woon, ontdek ik soms woorden en zegswijzen die ik tijdens de lessen Italiaans die ik gevolgd heb nooit tegen ben gekomen, waarschijnlijk omdat ze te onbelangrijk waren. De harde grammatica ging voor! Maar vaak zijn dit soort kleinigheden juist heel aardig om te weten. Hierbij het 5de en laatste deel, van T t/m Z.
T van Tamponata
Ik kwam net bij de grote Castorama-bouwmarkt vandaan en wilde met mijn wagen volgeladen de provinciale weg naar Broni oprijden. Voor me op de invoegstrook stond een andere auto te wachten op een gaatje in de voorbijrazende stroom verkeer.
De vormgeving van de strook was dermate ongelukkig dat je je hele nek moest verdraaien om te kunnen zien of er verkeer aankwam. De auto voor mij trok op en ik gaf een beetje gas terwijl ik mijn hoofd dus tot het uiterste omdraaide om te kijken of ik gelijk kon meeliften. Ja, er was ruimte genoeg, zag ik en keek weer voor me, klaar om meer gas te geven, achter mijn voorganger aan die zich inmiddels ongetwijfeld op de provinciale weg bevond.
Maar nee! Die stond nog steeds op de invoegstrook. Stokstijf stil. Voor ik kon remmen zat ik al tegen de achterkant van mijn voorligger aan. Shit! Wat nu? Dit was wat ik altijd al had gevreesd. Niet de schade baarde me zorgen, maar de administratieve afwikkeling.
O, gelukkig, de andere bestuurder was een vrouw, zag ik. Dat verminderde de kans op ruzie. Een vooroordeel? Misschien, maar het klopte wel: zij was onzeker en wist ook niet wat er moest gebeuren. We wisselden dus maar naam, adres en telefoonnummer uit en vervolgden ieder onze eigen weg.
Ik ging gelijk naar mijn verzekeraar Generali, waar ze mij bestraffend toespraken: er moet altijd een schadeformulier ingevuld worden! Gelukkig wilde de vriendelijke, want vrouwelijke medewerkster dat deze keer nog wel voor mij doen.
Wat was er precies gebeurd? Nou, begon ik, en stamelde mijzelf zo goed en zo kwaad als dat ging (begeleid door handgebaren) door een beschrijving heen. „Aha, una tamponata,” concludeerde de verzekeringsagente. Een tamponata, dacht ik, wat een raar woord. Je zou bijna denken dat de Italiaanse taal aan wil geven dat dit alleen vrouwen kan overkomen.
Na een kwartiertje was het formulier compleet en mocht ik weg. Ik kwam met mijn bouwspullen thuis, waar aannemer Torti mijn auto misprijzend bezag. „Che cosa è successo?” wilde hij weten, nieuwsgierig als altijd. „Una tamponata,” zei ik, trots op mijn nieuwverworven taalkennis. Wie was die ander? wilde Torti weten. „Una donna,” zei ik. „Ah sì,” reageerde Torti op een toon die „Een vrouw, een tamponata, wat had je anders verwacht?” leek te betekenen.
U van a U
„Fai un inversione… se è consentita,” zei de mannelijke stem van onze routenavigator. We hebben het ding al sinds we in Italië wonen op Italiaans staan, zodat we ons verkeersvocabulaire spelenderwijs en desnoods met gevaar voor eigen leven uit kunnen breiden. Maar we begrepen nog steeds niet alles. Wat zei de beste man nou na inversione?
Het klonk als een op zijn Italiaans uitgesproken Nederlandse pijnkreet: au! Maar au is ahi in het Italiaans. Misschien was het weer een van de foutjes in de software: we hadden er al enkele ontdekt.
We besloten een advies te negeren als we het niet vertrouwden, maar dan begon het systeem steeds te protesteren met de eerder aangehaalde pijnkreet: „Fai un’inversione! Au!” Pas onlangs, na deze noodkreet tientallen keren gehoord te hebben, drong het tot ons door: wat de stem zei was „Fai un’inversione a U, se è consentita. Maak een U-bocht wanneer dat is toegestaan.” Aha!
V van Ventiquattrore
Tijdens bijna elke uitzending van het Italiaanse journaal op televisiezender Rai Uno, Tg1, komt het beeld wel even voorbij: dat van de wandelende aktetassen of van de steekkar volgeladen met uitpuilende dossiers.
Beelden die altijd vanaf de heup geschoten zijn: de eigenaren van de tassen (politici, advocaten, notarissen?) zie je niet, net zomin als de ongetwijfeld rood aangelopen hoofden van de ambtenaren die zwoegend de zware dossiers verplaatsen.
De nieuwsitems waarbij deze beelden di solito, gewoonlijk, getoond worden, betreffen omkoping, belastingontduiking, afpersing en andere criminele witteboordenactiviteiten. En omdat deze zaken in Italië haast wel core business lijken, is er in bijna elke nieuwsuitzending wat smeuïgs te melden.
De lijdende voorwerpen van de beschuldigingen en het justitieel onderzoek willen meestal niet in beeld (ze laten hun woordvoeders buiten de camera verklaren dat ze sereno zijn, dat wil zeggen: zo onschuldig als een pasgeboren baby) dus hoe verluchtig je dan het onderwerp?
Maar alles wat op het tv-scherm verschijnt, dient te bewegen, zo luidt de ijzeren kijkcijferwet. Aktetassen en dossiers, moeten de Italiaanse redacteuren hebben gedacht. Dag in, dag uit, steeds weer andere sequenties van wandelende tassen en rijdende karren.
Zou er een speciale cameraploeg voor zijn, die er iedere dag nieuwe beelden van schiet? Wie weet. Een aktetas is in het Italiaans in ieder geval een portadocumenti of, veel leuker, een ventiquattrore, een vierentwintiguurtje. Dat laatste past perfect bij de dagelijkse, vierentwintiguurse verschijning van dit accessoire op het tv-journaal.
W van Würstel
De van oorsprong Duits-Oostenrijkse krimi Kommissar Rex, waarin de herdershond Rex een belangrijke rol vervult, is ongekend populair in Italië. Zo populair dat er zelfs een speciale Italiaanse versie van gemaakt is.
Het is een leuke serie om je luistervaardigheid te oefenen en ik heb hele seizoenen bekeken. Zo kom je erachter dat het Duitse woord voor worstje, Würstel, zijn intrede in het Italiaanse idioom gedaan heeft. De politiecommissarissen van het bureau waar Rex verblijft, kopen tussen de middag altijd een broodje worst en er is er natuurlijk ook steeds een voor de trouwe herder bij.
Soms leidt de vermenging van de Oostenrijks-Duitse achtergrond met het Italiaans bij mij echter tot verwarring. Zo gaat men af en toe naar Monaco voor verder onderzoek in een zaak en iedere keer vraag ik me dan weer af wat ze toch in dat miljonairsstaatje moeten. Tot het voor de zoveelste keer tot me doordringt dat Monaco (ook) de Italiaanse naam voor München is. Hè, verdorie, er wéér in getrapt.
X van X-stra
Het Italiaans kent de X niet als eigen letter, in tegenstelling tot het Venetiaanse dialect. In het officiële Italiaans is zelfs het voorvoegsel ‘extra’ veritaliaanst, zodat de x niet meer zichtbaar is, tot stra: straordinario, bijzonder, stravecchio, extra oud, straparlare, kletsen, strabere, zuipen, stravaganza, extravagant, en strapagare, teveel betalen. Dat laatste komt van alle stra-woorden het minst in de praktijk voor.
Z van Zanzariera
We zaten in een kooi. Een kooi van gaas. Muggengaas. Het was het duurste restaurant van de hele provincie Pavia, Vecchia Pavia Il Mulino. Het lag vlak naast het schitterende Certosa-klooster dat het als bezienswaardigheid in de Michelingids voor niet minder dan 3 sterren doet.
Ook het restaurant scoorde hoog in de gastronomische ranglijsten en dat zag je aan de deftige bediening en aan de prijzen in het menu. Het was hoogzomer en drukkend warm, en buiten eten is dan een pre en dat kon natuurlijk bij dit klasse-etablissement, maar dan wel achter gaas.
Het hele ruime terras was afgesloten met heel fijnmazig zwart muggengaas, een zanzariera. Aan de buitenkant zagen we tientallen muggen zitten die begerig naar binnen keken: niet naar de heerlijke schotels maar naar ons, de warmbloedige eters.
Waar komen al die muggen vandaan, vraag je je af als je voor het eerst in dit gebied komt. Maar dat is geen groot raadsel: de fameuze risottorijst wordt hier op grote schaal geteeld. De rijstvelden staan tot aan het begin van de zomer onder water en vormen daardoor een ideale kweekvijver voor muggen.
Als je er ’s avonds op de smalle dijkweggetjes rijdt, zie je de wolken muggen in de lichtbundels van je koplampen dansen. Snel! Raampjes dicht!
Meer gekke Italiaanse woorden vind je overigens in mijn derde boek ‘Nog Meer Italiaanse Toestanden’, verkrijgbaar bij onder andere bol.com en de plaatselijke boekhandel.
Comments