Myrthe Claus
Vanochtend overleed Dario Fo op 90-jarige leeftijd. Een artistieke duizendpoot. Hij was toneelschrijver, acteur, regisseur, schrijver, auteur, illustrator, schilder, decorontwerper en meer. Maar ook politiek activist en maatschappijcriticus. Bijna 60 jaar lang bracht hij – samen met zijn vrouw Franca Rame – een revolutie teweeg in de Italiaanse kunstwereld. In 1997 kreeg hij internationale erkenning voor zijn werk. Hij won de Nobelprijs voor Literatuur.
Nobelprijs voor een hofnar
Volgens het Nobelcomité verdiende hij de prijs omdat hij ‘in de traditie van de middeleeuwse hofnarren de macht hekelt en de waardigheid van de vernederden herstelt. Met een mengeling van spot en ernst opent hij je ogen voor misstanden en onrechtvaardigheden in de samenleving.’ Die rol als hofnar is de rode lijn die zijn carrière kenmerkt. Hij was een luis in de pels van Italiaanse machthebbers, de kerk en de maffia.
Zijn werk van de jaren 60, 70 en 80 is doorspekt met kritiek op corruptie, de georganiseerde misdaad, racisme, de rooms-katholieke theologie en oorlog. In de jaren 90 nam hij fel stelling tegen Silvio Berlusconi en zijn Forza Italia en de laatste jaren werden getekend door zijn heftige kritiek op de banken die de Europese schuldencrises veroorzaakten.
Commedia dell’Arte en de actualiteit
Dario Fo begon zijn carrière bij de Italiaanse RAI als acteur en schrijver van satirische teksten. De tv-show die hij in de jaren 60 met zijn echtgenote produceerde, werd zo vaak gecensureerd dat zij besloten de overstap te maken naar het theater. En die keuze voor meer artistieke vrijheid wierp zijn vruchten af. Want hoewel Dario Fo misschien niet zo bekend is in Nederland, is hij een van de meest uitgevoerde moderne toneelschrijvers. En het is vooral als toneelschrijver dat hij buiten de Italiaanse landsgrenzen bekend is.
Fo baseerde zijn werk op de actualiteiten in Italië en op de Italiaanse Commedia dell’Arte. Een middeleeuwse vorm van theater met clowneske personagers waarin voornamelijk geïmproviseerd wordt. Zijn meesterwerk is zonder twijfel Mistero Buffo. Het wordt gezien als een van de meest controversiële en populairste toneelstukken in het naoorlogse Europese theater.
In een aantal monologen wordt het evangelie beschreven vanuit het gezichtspunt van het volk. Daarbij worden satire en godslasterlijke taferelen vermengd met historische gevens en de actualiteit. Het Vaticaan veroordeelde het stuk als ‘de meest godslasterlijke show in de geschiedenis van de televisie’ nadat het op tv werd uitgezonden.
Culturele nalatenschap
Dario Fo biedt een enorme culturele nalatenschap, bestaande uit duizenden documenten. Waaronder artikelen, teksten en overdenkingen, scripts, posters en decorontwerpen. En ondanks dat hij bij vele Italianen een ongemakkelijk gevoel wist op te roepen vanwege zijn harde kritieken, zijn politieke activisme en zijn atheïsme, is het land vandaag in rouw gedompeld.
Comments