De schoonmaak van de David van Michelangelo

Een uitnodiging van de directeur van de Galleria dell’Accademia in Florence aan de internationale pers om – voor het eerst ooit – het reinigen van de David van Michelangelo te bij te wonen. Zoiets laat je niet aan je voorbijgaan, al was het maar omdat het kans biedt om het beroemdste beeld ter wereld van heel dichtbij te zien, zonder publiek. Niet helemaal zonder publiek trouwens, want de uitnodiging van Cecilie Hollberg had heel wat buitenlandse correspondenten naar Florence getrokken, zodat zich rond de David een bosje vormde van tv-camera’s, fototoestellen en opschrijfboekjes.

Blootgesteld aan weer en wind

Toen de jonge Michelangelo Buonarotti (1475-1564) in 1501 opdracht kreeg om een beeld van David te maken, was het de bedoeling om dat op een van de steunberen van de Dom te plaatsen. Maar daar zou het vanaf de grond nauwelijks zichtbaar zijn geweest en daarvoor vonden de Florentijnen het eindresultaat veel te indrukwekkend.

Zodoende besloten ze 3 jaar later om de oudtestamentische held die zich opmaakt om zijn steen naar de reus Goliath te slingeren, op het Piazza della Signoria te zetten, voor het Palazzo Vecchio, toen en nu het gemeentehuis van Florence.

Daar was de David eeuwenlang blootgesteld aan de elementen, totdat het stadsbestuur hem in 1873 besloot een beschutte plaats gaf in de Accademia waar speciaal voor hem de ruime koepel werd gebouwd waaronder hij ook nu nog troont.

In de gang ernaartoe werden aan weerszijden de Prigioni opgesteld, onvoltooide beelden van gevangenen die Michelangelo tussen 1525 en 1530 maakte en die bestemd waren voor de tombe van paus Julius II in de basiliek van San Pietro in Vincoli (Sint Pieter in Ketenen) in Rome. Op het Piazza della Signoria werd in 1910 een kopie geplaatst.

Spinnen op Davids kruin

In de Accademia wordt David goed onderhouden. Restauratrice Eleonora Pucci is elke 2 maanden een ochtend lang bezig – op maandag wanneer het museum voor publiek gesloten is – om vanaf een daartoe gebouwde stellage met kwastjes en een hypergevoelige stofzuiger het beeld te reinigen van stof.

‘Dat mag ook wel,’ zegt ze, ‘want je hebt geen idee wat voor een stoflaag zich in die tijd kan vormen. We hebben hier dagen met tienduizend bezoekers die met hun kleren, schoenen en haren stof meenemen dat door de airconditioning door de ruimte wordt gejaagd. Ook huist op de kruin van David een spinnenfamilie, waarvan ik de webben elke keer verwijder om ze 2 maanden later weer terug te vinden. Maar schadelijk voor het beeld is dat niet.’

Haar taak is ook het monitoren van de kwaliteit van het beeld: ‘De kwaliteit van het marmer is niet optimaal en in de eeuwen dat het in de openlucht heeft gestaan, is het broos geworden. We moeten dus regelmatig controleren of de situatie niet verslechtert.’

Meer dan David alleen

Dit jaar staat de David 150 jaar op zijn plaats en dat is een mooie gelegenheid om niet alleen hem maar ook de Accademia in het zonnetje te zetten, zegt Hollberg. De Duitse is sinds 2015 directeur van het Florentijnse museum, dat onder haar leiding een grondige vernieuwing heeft ondergaan onder het motto Beyond the David.

De religieuze kunstwerken uit de 13^e tot 15^e eeuw en een collectie 19^e-eeuwse gipsen beelden zijn grondig gereinigd en waar nodig gerestaureerd en voorzien van moderne verlichting. Dat recept blijkt te werken. Steeds meer bezoekers komen niet alleen maar voor de David en hun aantal neemt ook toe.

In 2022 waren het er anderhalf miljoen met een toename van zo’n 20% dit jaar, beduidend meer dan voor de pandemie. ‘Maar de David blijft onze publiekstrekker,’ geeft Hollberg toe. ‘Andere musea hebben ruime pr-budgetten en voor ons doet David de reclame.’ Maar het moet niet te gek worden: ‘David is tenslotte een religieus symbool en een icoon van de Italiaanse Renaissance, dat je niet maar zo op een onderbroek kunt zetten. Wij moeten zijn imago beschermen.’

Rechtszaak

Daarbij heeft het museum onlangs een belangrijke overwinning behaald. In juli 2020 publiceerde het tijdschrift GQ een afbeelding van de David die geleidelijk aan veranderde in een eigentijds model, zonder de Accademia om toestemming te vragen en zonder daarvoor iets te betalen.

Dat kon niet, vond Hollberg en de rechtbank van Florence was het daarmee eens.  In mei van dit jaar werd uitgever Condé Nast veroordeeld tot een boete van 30.000 euro voor de door hem veroorzaakte ‘devaluatie, verduistering en vernedering voor publicitaire doeleinden’ van een kunstwerk ‘van hoge symbolische en identitaire waarde’.

Een belangrijk precedent waardoor in theorie ook de talloze David-prullaria die in Florence worden aangeboden, illegaal verklaard kunnen worden. De kans dat dat gebeurt is niet groot, voorziet Hollberg: ‘Ik denk niet dat we die strijd aan moeten gaan, maar als u het wilt doen, dan graag.’