Column: koffiedrinken op Sardinië

‘Un cappuccino normale, un cappuccino dec e due bicchieri d’acqua, per favore’. Dit is mijn standaardzinnetje als we op Sardinië zijn (of op het vasteland van Italië, dat hier il continente wordt genoemd.)

Anders dan in Nederland kan ik hier overal een dec bestellen, afkorting van decaffeinato, zonder caffeïne dus. De enige vraag die ik krijg is of we 2 glazen acqua naturale of gassata (plat water of water met koolzuur) willen. Als het nog geen hoogzomer is kun je ook de vraag verwachten of de temperatuur van het water fresco (koud, uit de koeling) of ambiente (op kamertemperatuur) moet zijn.

Siamo olandesi

Zolang de uccelli (vogels) niet van het dak vallen van de hitte houden de Italianen zelf niet van koude dranken. Jaren geleden, toen onze dochters nog klein waren, werden wij midden in de Italiaanse zomer nog gewaarschuwd dat koud water slecht was voor hun tere maagjes. En toen dorpsgenoot Alberto in de herfst bij ons op Sardinië langskwam, schrok hij zich een hoedje toen ik gekoeld water voor hem had ingeschonken, hoewel we prima buiten op de veranda konden zitten.

Ook de kennissen die eind mei (bij 23 graden) een aperitivo bij ons kwamen nuttigen vroegen voor hun glazen water om ambiente. Met dikke vesten aan stapten ze na hun bezoek weer in de auto, bezorgd dat wij, in alleen dunne bloesjes, nog kou zouden vatten bij het uitzwaaien. Ter verontschuldiging benadrukte ik nog maar eens dat wij Nederlanders zijn: siamo olandesi…! Grappig genoeg wordt de rode wijn hier dan weer koeler geserveerd dan bij ons.

Prijs van cappuccino

Als echte Nederlanders letten wij natuurlijk ook op de prijs van onze cappucci (de veelgebruikte afkorting van cappuccini, de i aan het eind is voor het meervoud). Die hangt ook op Sardinië af van waar je zit. Buiten de dure Costa Smeralda (€ 4,50) kun je aan zee zo’n € 2,50 per kopje kwijt zijn, maar in het binnenland ben je blij als je tenminste nog € 1,50 mag betalen. Soms krijg je het water er gratis bij, soms kost dat nog 1 euro of 50 cent extra.

Bij het afrekenen (kan vrijwel overal con carta of bancomat, met een bankpasje dus) krijg je il scontrino (het bonnetje) meestal mee. Dit in verband met mogelijke controle door de guardia di finanza (zeg maar belastingpolitie). In ons dorp vragen sommige serveersters of je een bon nodig hebt, zo niet dan gooien ze hem voor je weg. Maar je moet goed onthouden welke serveerster dat doet, want als je wegloopt zonder bon terwijl dat niet haar bedoeling was, word je met een streng ‘aspetta!’ (wacht!) teruggeroepen.

Tijdstip

Dan is er nog het tijdstip waarop een cappuccino gedronken mag worden. In principe is het een drankje voor het ontbijt. Sommige Nederlandse internetbronnen stellen dat je je koffie daarom uiterlijk om 12 of zelfs 11 uur in de ochtend moet bestellen. Nu zijn wij ‘s morgens nooit zo snel en ontbijten wij vaak eerst thuis, dus komt het voor dat wij zelfs het middaguur niet halen.

Dan zitten de Sardi al lang en breed aan de Ichnusa non filtrata (het Sardijnse bier). Niettemin krijgen wij vrolijk zoveel cappucci geserveerd als we maar willen, en niemand die er raar van opkijkt. Waar we ons wél aan houden is het ‘verbod’ op cappuccino na het avondeten.

In mijn achterhoofd klinkt nog steeds het zinnetje uit De Delftse Methode Italiaans van Flavia Lo Cascio (1990), waarmee ik ooit Italiaans begon te leren: ‘Veramente, come riescono a berlo dopo mangiare!’ (Werkelijk, hoe kúnnen ze het drinken na het eten!).

Franse uitspraak

Bij koffie als ontbijt hoort ook een brioche: een zoet broodje. Vergeet voor één keer de Italiaanse uitspraakregels (‘de h maakt de klank hard’) en spreek uit als ‘briosj’, op zijn Frans dus. Dit kan een cornetto (croissant) zijn, al dan niet gevuld met marmellata (jam), cioccolato (chocola) of crema (denk aan de vulling van een Nederlands roombroodje), of bijvoorbeeld zo’n rond broodje met suiker erop. Als je die op hebt zit je helemaal ónder, maar lekker dat -ie is!

Behalve cappuccino kun je natuurlijk ook andere koffiesoorten bestellen, al valt het nog niet mee om ze allemaal uit elkaar te houden. Aan de kust waren we laatst getuige van het geworstel van een groepje Fransen. Het toeristenseizoen was nog maar net begonnen maar de serveerster was nu al geïrriteerd: ‘Un lungo non è un espresso!’ Inderdaad: een lungo lijkt nog het meest op een ouderwetse ‘Nederlandse’ (en Franse?) zwarte koffie, terwijl een espresso een kleiner kopje zwarte koffie is (niet te verwarren met de nog kleinere en sterkere ristretto). Maar let op: in Italië noem je zo’n espresso gewoon un caffè.

Recept espresso granita

Thuis in Nederland is inmiddels ook een koffiestrijd uitgebroken: mijn man zweert bij zijn mooie koffiemachine, ik bij mijn ouderwetse één-kops caffettiera (koffieketeltje, ook wel Moka genoemd). Op warme zomerdagen maak ik met een groter exemplaar soms ook een zoete espresso granita, op basis van een recept van Bas Robben in dagblad Trouw uit 2022.

Niet gewoon ijsblokjes in je koffie gooien, maar een mengsel van 250 ml espresso, 125 gram suiker (eerst laten oplossen in de koffie), 160 ml koud water, een mespuntje zout en een theelepel vanillextract in een brede bak gieten en laten afkoelen in de koelkast. Vervolgens de bak in de vriezer zetten en als het mengsel (licht) bevroren is dit losschrapen met een vork, tot je een Italiaanse ‘slush puppy’ hebt. Voor een heerlijke ijscappuccino doe ik er in mijn koffiemok nog koude geschuimde melk bij.

Viva l’estate!