Column: hoe vertaal je leuk in het Italiaans?

Een simpele vraag, maar het antwoord is lastig. Want er is niet één eenvoudig kort Italiaans woordje om ‘leuk’ te vertalen.

Wat geeft het woordenboek? Meteen 3 verschillende woorden, die onderling subtiel verschillen. Simpatico, dat is voor een leuke persoon of een leuke geste. Piacevole dan? Dat is voor zoiets als ‘een leuk dagje/evenement/weekend’. Divertente wordt dan weer gebruikt voor een leuk boek of een leuke film, het betekent eigenlijk meer amusant of onderhoudend.

En als je gewoon wil zeggen: wat leuk!, dan wordt het ‘che bello!’ Een leuk feest is una bella festa, het kan ook una bellissima festa zijn. Kortom, veel woorden met nuanceverschillen, waarvoor in onze taal één enkel woord genoeg is.

Tegelijkertijd is het ook wel een beetje makkelijk dat wij altijd maar alles ‘leuk’ vinden. Weten we geen andere woorden die preciezer ons gevoel uitdrukken? Is dit ‘semantische armoede’, zoals Lotje het noemde, mijn lerares Italiaans? Een mooie term.

Ik liep er nog dagen op te kauwen en ik lette er eens op. Hoe vaak op een dag zeggen we ‘leuk’ tegen elkaar? Heel vaak. Hoe was je weekend? Leuk. Hoe is je nieuwe buurman? Leuk. Ga je mee uit? Ja, leuk. Dan gaan we naar een leuke stad met leuke winkels, en ’s avonds is er een leuke voorstelling in het theater. Overal past het woordje leuk. Eigenlijk is dat inderdaad een beetje armoedig. Taalarmoede.

Dan schrijf ik zelf op Polarsteps een verslagje van een vakantiedag, en ja hoor: al snel staat er 3 keer leuk. Ga ik op zoek naar alternatieven, dan kom ik eerst op mooi en gezellig. Als ik langer zoek in mijn taalgeheugen, vind ik nog: comfortabel, aangenaam, plezierig, sympathiek. Ja, dát zijn eigenlijk de vertalingen van de mooie Italiaanse bijvoeglijke naamwoorden.

We hebben die fraaie woorden dus wel, maar we gebruiken ze amper. De taalarmoede zit dus meer in onze spreektaal dan in onze taal als geheel. Maar ja, als de spreektaal zo versimpelt, kennen toekomstige generaties die mooie woorden niet meer. Die vinden straks alles alleen nog maar leuk, gezellig of spannend.

Gezellig? Spannend? Ook dat zijn Nederlandse woorden die moeilijk te vertalen zijn. Het woord ‘gezellig’ staat er zelfs al lang om bekend dat het niet voorkomt in andere talen (al komt het Deense ‘hygge’ in de buurt).

Terwijl wij Nederlanders heel precies weten welke sfeer we bedoelen met gezellig, is dat in een andere taal moeilijk exact uit te drukken. Het Italiaanse woordenboek geeft voor gezellig: accogliente, intimo, en – daar zijn ze weer – piacevole en simpatico.

n spannend? Dat vertalen ze met  avvincente, ricco di suspense of emozionante. Niet zo makkelijk. En nu ik erover nadenk: wat is eigenlijk Italiaans voor lekker? Lekker wordt meestal vertaald met buono, maar het kan ook saporito of gustoso zijn, terwijl een jasje dat lekker zit comoda wordt genoemd, en lekker weer: bel tempo.

Ook moeilijk te vertalen is ons eenvoudige woordje ‘stoer’. Wij weten exact wat het uitdrukt, maar hoe zeg je dat in het Italiaans? Duro? Coraggiosa? Altante? Een stoere bink is een (uomo) macho, een stoere jas is una giacca da duro.

Ineens schiet het door me heen: is het misschien ook taalarmoede dat het Italiaans geen trefzekere woorden heeft voor leuk, stoer en gezellig? Ha! Zo bekeken heeft zelfs die mooie, rijke Italiaanse taal op sommige vlakken te kampen met een zekere povertà di parole! Divertente!