Soave: fascinerende wijnregio met 40 miljoen jaar geschiedenis

Stel je een tropische zee voor. Met koraalriffen onder het wateroppervlak en palmen langs de kust. Zo zag 40 miljoen jaar geleden het grootste deel van Noord-Italië eruit. Door vulkanische activiteit en het schuiven van tektonische platen veranderde het landschap ingrijpend en ontstonden de bergen en meren waar dit deel van het land nu bekend om staat. Ook in de regio Soave (ten oosten van Verona) werd de zeebodem omhoog geduwd en door ondergrondse uitbarstingen deels bedekt met vulkanisch materiaal. Zo ontstond een complexe ondergrond van kalksteen en basalt.

De Castelvetro-breuklijn verdeelt de regio, tussen het Gardameer en Valpolicella, in twee geologische gebieden. Hierdoor is in het oosten kalksteen prominent aanwezig en in het westelijk deel basalt en tufsteen. 

Tot zover dit minicollege over de geologie van Soave. Tijd om de streek te leren kennen. 

Iets van de Chinese muur

Je weet, bij mij ligt de nadruk op wijn, maar er valt veel meer te ontdekken. Zo blijkt wanneer ik Soave en omgeving (Veneto) eind september bezoek op uitnodiging van Volcanic Agriculture of Europe. Vulkanische bodems worden beschouwd als extreem vruchtbaar en bevatten beduidend meer mineralen dan andere. Dat wil ik weleens van dichtbij bekijken.

Ons basiskamp bevindt zich in het schilderachtige plaatsje Soave zelf. Een vestingstadje waar binnen de muren liefhebbers van goede wijn en lekker eten hun weg weten te vinden naar terras en restaurant.

Parkeren doe je maar lekker buiten het historisch centrum. Eén van de muren leidt steil bergopwaarts richting het kasteel, Castello di Soave, wat van een afstand en met wat fantasie wel iets van de Chinese muur wegheeft. Hoe dan ook, prachtig. Soave was in 2022 niet voor niets: ‘Borgo dei Borghi’.

September, heerlijke periode

In en om het plaatsje staat nu alles in het teken van wijn. Druiventrossen hangen onder de middeleeuwse toegangspoort en aan de kant van het kasteel loop je direct de wijngaarden in. Daar ontvouwt zich een magnifiek uitzicht op het heuvellandschap van Soave.

Behalve druiven vind je er opvallend veel granaatappels, olijfbomen, vijgen en appelboomgaarden. De aarde lijkt er inderdaad bijzonder veel te bieden te hebben.

Ondanks dat het warm is voor de tijd van het jaar is dit een heerlijke periode om in Soave en omgeving te zijn. 

Fenomenale boshoning

De wijnregio Soave is de grootste producent van witte wijn in Italië. Daar komt niet alleen veel wijn vandaan, die wijn wordt ook steeds beter. En net als in andere regio’s is er een toenemende vraag naar ambachtelijk en biologisch – dat helpt. 

Bij wijnhuis Balestri Valda in de gemeente Soave zie je de tendens naar vakmanschap en bio duidelijk terug. Een nieuwe, vrouwelijke generatie staat aan het roer en behalve rijen groene druivenstokken staan er 45 bijenkasten op het domein.

Druiven kunnen zonder bijen, maar bijna alle andere vruchtdragende planten niet. Dat die bijen het hier zo goed doen, zegt dus vooral wat over de gezondheid van het land. De honing is er (ook) te koop. We proeven boshoning uit de zomer en die is fenomenaal: vol, rond, zacht, rijk en toch fris.

De wijnmaakster strijdt vaak met haar vader over het gebruik van chemicaliën, het werk in de kelder en de balans tussen kwaliteit en kwantiteit. Maar inmiddels ziet pa ook wel in dat zijn dochter op de goede weg is. Zelf zegt ze: ‘Ik doe het voor mijn zoons.’ 

Warme nazomer goed voor de druiven

Veel vooruitgang in de wijngaard dus, maar de mooie dingen uit de historie van Soave blijven gelukkig overeind. Langs een bedevaartweg betreden we de wijnkelders van Cantina del Castello in Soave, volgens hen door Tempeliers gebouwd in 1374.

We bezoeken wijnhuis La Cappuccina in Costalunga di Monteforte d’Alpone, biologisch sinds 1985, dat een excentrieke privékapel uit de 17e eeuw op het domein heeft. Ernaast een Venetiaanse villa met verbluffende tuin waarin je kunt knuffelen met een 300 jaar oude moerbeiboom. Als je wilt. Je ziet, deze plekken bieden zoveel meer dan alleen wijn. 

Ook de klimaatverandering komt ter sprake. Lagen vroeger wijngaarden met hun helling richting het zuidwesten ideaal, nu is een zuidoostelijke richting beter. Boeren die eerst over kwalitatief mindere gronden beschikten, plukken nu de vruchten van de opwarming van de aarde.

Deze zomer was gek genoeg nat en relatief koud. Eind september verrast ons ineens met temperaturen van 30 graden. De wijnmaker: ‘Het weer is niet normaal, maar het komt goed uit voor de druiven. Deze nazomer zorgt voor een mooie rijping.’ Oftewel, ook de Soaves van 2023 kun je straks met een gerust hart aanschaffen.

Over Soave-wijn

De wijnregio Soave is een van de oudste DOC’s van Italië, het werd al in 1968 wettelijk toegewezen als kwaliteitsgebied. Soave was de eerste serieuze exportwijn van Italië. De witte wijnen zijn fruitig, fris en mineraal – je proeft altijd wat ziltigheid van de prehistorische zee – en kun je verrassend lang bewaren.

Ze bestaan voor minstens 70 procent uit het druivenras garganega, aangevuld met trebbiano di Soave (= verdicchio). Ze zijn er ook met bubbels: spumante. De mooiste kwaliteit is Soave Superiore DOCG én er bestaat ook een zoete variant: recioto di Soave. Denk dan aan smaken als tropisch en gedroogd fruit, honing en noten.

Zelf kaas maken

Wat verfrissend leuk was, was het zelf maken van kaas. Dat leer je bij Locanda ViaVerde Lessinia, in een bergachtig gebied (Monte Veronese) op zo’n 3 kwartier van Soave. Tijdens een eerlijke, heldere workshop ervaar je hoe melk kaas wordt. En na afloop is het heerlijk proeven van de lokale kazen. 

De lunch plan je bij voorkeur in het nabijgelegen restaurant Parparo Vecchio in Lessinia, met idyllisch uitzicht over het omringende alpine heuvellandschap. Dat is klassiek genieten van eigen producten, lokale kazen en worsten, de beste polenta die ik ooit proefde (bij het haardvuur gegrild, met spek) en huisgemaakte gnocchi.

Spumantes en holenberen

Ten slotte nog twee aanraders in de omgeving van Soave. Proef de traditionele spumantes van Durello Lessini tijdens een bezoek aan een wijnmaker. Een specialist van deze uitstekende Italiaanse schuimwijn is Fongaro in Roncà, maar er zijn vele andere goede namen te vinden in deze streek die net ten noordoosten van het stadje Soave ligt.

Erg interessant is ook het Museo Geopaleontologico di Camposilvano in Velo Veronese, ten noorden van Verona, goed te combineren met het kaas maken in Lessinia. Daar krijg je van dichtbij een indruk hoe het leven er vroeger was, met een compleet skelet van een holenbeer uit het Pleistoceen tot miljoenen jaren oude fossielen uit de tropische zee waarmee ik dit verhaal begon. 

De cirkel is rond, ik wens je veel plezier met het ontdekken van weer een fascinerend stukje Italië. Ik moet door, op naar Santorini in Griekenland want ook dat heeft een vulkanische oorsprong. Tot snel.