Tarquinia: Etrusken, middeleeuwen en stevige kost

Wie Tarquinia zegt, denkt aan de Etrusken. Terecht, want de stad was, samen met Cerveteri, het belangrijkste politieke en culturele centrum van dit volk dat voor de Romeinen de dienst uitmaakte in centraal Italië.

De 3 laatste koningen van Rome, die in de 6de eeuw voor Christus heersten – Tarquinius Priscus, Servius Tullius en Tarquinius Superbus – waren afkomstig uit Tarquinia. Twee eeuwen later werden de bordjes verhangen en was het Rome, dat de Etrusken onderwierp.

Als onbeduidende bijwagen van de grote buur raakte Tarquinia in de vergetelheid, om in de latere middeleeuwen een comeback te beleven onder de naam Corneto, dat sinds 1922 weer Tarquinia heet. (Zie het kadertje hieronder.)

Het huidige Tarquinia is een wat slaperig stadje met 15.000 inwoners in een noordelijke uithoek van de regio Lazio, maar zijn 3.000 jaar lange verleden en zijn landelijke rust maken het een geliefde bestemming voor een dagje uit.

Voor de huidige Romeinen – met auto of trein ben je er in een uurtje –, en vakantiegangers uit Toscane en van de vlakbije stranden van de Tyrreense Zee. Hier vind je 7 redenen om ook eens naar Tarquinia te gaan.

Tarquinia en Corneto

Inwoners van Tarquinia staan bekend als Cornetani. Die naam stamt uit de middeleeuwen, toen de herinnering aan het antieke Tarquinia verloren was gegaan en de nieuwe stad Cornetum (later Corneto) heette. Nadat historici en archeologen het oude Tarquinia weer hadden opgeduikeld, stonden burgemeesters al snel klaar om die roemruchte naam weer in ere te herstellen. Zodoende werd Corneto in 1922 herdoopt in Tarquinia. Maar de burgers hebben hun oorspronkelijke naam behouden.

1. De Etruskische tomben van Monterozzi

Even buiten het stadscentrum ligt de necropoli (dodenstad) van Monterozzi, die sinds 2004 werelderfgoed is van de UNESCO. De naam verwijst naar de grafheuveltjes die uitsteken boven een vele hectaren wijde grasvlakte, waar 6.000 Etruskische graven zijn gevonden. 200 onderaardse grafkamers zijn verrijkt met schitterende wandschilderingen, die nu de voornaamste attractie vormen van Tarquinia.

Bij de ingang van het complex staan de oudste graven opgesteld: als paddenstoelen ogende soliede stenen urnen met dito deksel uit de 9de en 10de eeuw voor Christus. De grafkamers, waarvan 19 toegankelijk zijn voor het publiek, stammen uit de 7de tot de 3de eeuw voor Christus, de glorietijd van de Etrusken.

Langs een steile, in de bodem uitgehouwen trap, loop je letterlijk de onderwereld in. De grafkamer zelf is afgesloten met een doorzichtige deur om de temperatuur en vochtigheidsgraad op peil te houden. Maar een druk op de knop volstaat om helder gekleurde afbeeldingen te verlichten van leeuwen en stieren, banketterende aristocraten, danseressen en seks. Het zijn impressies van het leven van alledag dat in de Etruskische denkwereld in het hiernamaals gewoon verder ging.

2. Het Nationaal Etruskisch Museum van Tarquinia

De oogst van eeuwen opgravingen is hier bijeengebracht in de meest uitgebreide verzameling van Etruskische kunst ter wereld. Sarcofagen, beelden, vazen, keramiek, munten, gebruiksvoorwerpen en een paar in hun geheel overgebrachte beschilderde grafkamers geven indruk van de rijkdom en welvaart die in het gebied heersten voordat Rome hier heer en meester werd.

Het pronkjuweel van het museum wordt gevormd door twee gevleugelde paarden die rond 400 v. Chr. het fries sierden van de Ara della Regina, het ‘altaar van de koningin’, een tempel die waarschijnlijk gewijd was aan Diana, de godin van de jacht. Sinds 2015 is voor de paarden een aparte ruimte beschikbaar gemaakt.

Het Palazzo Vitelleschi, waarin het museum is gevestigd, is zelf ook de moeite waard. Het paleis werd tussen 1436-1439 gebouwd voor kardinaal Giovanni Vitelleschi, de toenmalige potentaat van Tarquinia/Corneto, en vertoont een voor die tijd typische stilistische mix van gotiek en renaissance.

3. Palazzo Comunale

Vitelleschi, die tegelijk geestelijke en krijgsheer was, heeft ook zijn stempel gedrukt op het Palazzo Comunale, het gemeentehuis, dat je bereikt na een korte wandeling door de hoofdstraat, de Corso Vittorio Emanuele.

Het in romaanse stijl opgetrokken gebouw was al een paar eeuwen oud, toen hier rond 1600 de Sala degli Affreschi werd ingericht. De wanden van deze zaal, die nu vooral voor recepties en huwelijken wordt gebruikt, zijn beschilderd met scènes uit het grootse verleden van Tarquinia.

De meest in het oog lopende daarvan laat zien hoe Vitelleschi in 1434 paus Eugenius IV redde van een volksopstand in Rome. De paus was zeer erkentelijk en overlaadde de sterke man van Tarquinia met gunsten, die andere prelaten heftig jaloers op hem maakten. Zodoende werd hij 1440 werd hij tijdens een bezoek aan Rome gearresteerd, opgesloten in de Engelenburcht en daar vervolgens vermoord.

4. De torens van Tarquinia

In een ander fresco in de Sala degli Affreschi zie je op de achtergrond een skyline van Corneto rond 1600, die niet zo veel verschilt van de huidige. Nog altijd kan Tarquinia bogen op zijn middeleeuwse torens, te vergelijken met die van het veel bekendere San Gimignano in Toscane.

Zwalkend langs de stadsmuren, door het oude centrum en (uiteraard) de Via delle Torri passeer je er een stuk of 8. De Via di Porta Castello voert naar een toegangspoort, geflankeerd door een half ingestorte, naar Dante vernoemde toren en een fors bastion dat bekend staat als de Torrione di Matilda.

Volgens de legende zou dat zijn aangelegd door de vermaarde hertogin Mathilde van Canossa, die in de 11de eeuw leefde, maar in werkelijkheid was ook hier kardinaal Vitelleschi de bouwheer.

5. De kerk van Santa Maria in Castello

Tarquinia telt 15 antieke kerken, waaronder een in de 19de eeuw grondig herbouwde kathedraal. De meest interessante is die van S. Maria in Castello, die je bereikt na een wandeling door de Via di Porto Castello langs de stadsmuur, vanwaar je een prachtig uitzicht hebt op het lagergelegen ommeland (Tarquinia ligt op een 133 meter hoge heuvel) en bij helder weer de zee.

Het is een romaanse kerk uit de 12de eeuw, die haar oorspronkelijke karakter heeft behouden. De wanden zijn naakt en de raampjes smal (op één later aangebracht roosvenster na), wat een tegelijk monumentale en sobere indruk biedt, die volgens de gids vooral Noord-Europese bezoekers aanspreekt.

De bodem daarentegen is geplaveid met zogeheten cosmatische vloeren, non-figuratieve mozaïeken van rood, groen en wit en zwart marmer, die je ook in veel antieke kerken in Rome aantreft. Achter de Santa Maria ligt tegen de stadsmuur aan een terras met een mooi uitzicht op de oude stad.

6. Stranden en natuurgebieden

Tarquinia ligt hemelsbreed 4 kilometer van zee en de gemeente is in totaal 28 strekkende kilometer strand rijk. Op 10 minuten rijden van het stadscentrum kom je bij het Lido di Tarquinia, waar de gezinnen uit de buurt komen zonnen, zwemmen en surfen.

Naast de gebruikelijke pachtstranden met in slagorde opgestelde ligstoelen is er het 10 kilometer lange vrije strand Pian di Spille waar – zeldzaam in Italië – ook naturisme mogelijk is.

Aan de kust ligt ook het Riserva Naturale Saline di Tarquinia, een natuurreservaat in de voormalige zoutpannen en de omringende lagune, waar natuurliefhebbers en wandelaars hun hart kunnen ophalen.

7. De volkskeuken van de Maremma

De keuken van Tarquinia is, afgezien van de stranduitspanningen, vooral cucina di terra, het op vlees en (seizoens)groenten gebaseerde menu van het binnenland. Tarquinia ligt weliswaar vlak bij zee, maar ook in het zuidelijkst puntje van de Maremma, het ruige binnenland van Zuid-Toscane. Het eten is er ook ruig, maar wel bereid met uitstekende ingrediënten uit de streek. 

Acquacotta is een rijke groentesoep met aardappelen, brood en wilde kruiden. Cicoria ripassata, gekookt en daarna in de koekenpan gebakken groenlof, is een klassiek bijgerecht. Typisch in het voorjaar zijn fritelle di boragine (oliebollen met komkommerkruid) en de frittata di asparigi (omelet met wilde asperges).

De plaatselijke specialiteit mirandò bestaat uit met gele uien en tomatensaus gesmoord rundvlees (van de vacca maremmana, een vrij weidend plaatselijk longhorn ras, maar dit ter zijde). In andere gerechten wordt gebruik gemaakt van schaapsvlees, wild zwijn, wijngaardslakken en oesterzwammen.

Hoe kom je in Tarquinia?

Met de trein
Vanaf de haven van Civitavecchia loop je in ongeveer 10 minuten naar het treinstation. Neem daar de eerste trein in de richting Pisa Centrale/Grosseto (€1,50) en stap na één halte uit in Tarquinia (Museum). Raadpleeg de website van Trenitalia voor de dienstregeling.

Met de bus
Vanaf Piazza Vittorio Emanuele (bij de kathedraal) kun je de Cotral-bus nemen richting Tarquinia (Barriera S. Giusto). Deze stopt op een paar minuten lopen van het Etruskisch Museum en het historische centrum.

Dicht bij Largo della Pace en Fort Michelangelo vertrekt ook een Eusepi-bus (niet op zondagen), eveneens met een halte bij Barriera S. Giusto, vlak bij het museum. Vanuit daar vertrekken andere lokale bussen naar bezienswaardigheden in en rond Tarquinia.

Een busticket kost €2 per enkele reis. Raadpleeg de officiële websites van de vervoerders voor actuele vertrektijden.

Met de auto

• Vanuit Rome: neem de snelweg tot Civitavecchia en rijd vervolgens via de Strada Statale Aurelia (90 km).
• Vanuit Grosseto: volg de Strada Statale Aurelia zuidwaarts (90 km).
• Vanuit Viterbo: via Vetralla – Monte Romano of via Tuscania; beide routes zijn ongeveer 45 km.