Het Cimitero Monumentale van Milaan: een museum van de doden

Een begraafplaats bezoeken is misschien niet je favoriete tijdverdrijf tijdens een vakantie, maar de waarlijk monumentale begraafplaats van Milaan is er een die je niet mag missen. De plek valt, zelfs als je er alleen van buitenaf naar kijkt, op door zijn omvang. De begraafplaats beslaat maar liefst 250 duizend vierkante meter en is een grote oase van rust, stilte en sereniteit in de lawaaiige metropool Milaan.

Het Cimitero bestaat uit 3 afzonderlijke zones: het centrale deel herbergt de graven van katholieke families en personen, het rechterdeel is gereserveerd voor de joodse gemeenschap, terwijl aan de linkerkant de protestanten, Grieks-orthodoxen en Armeniërs begraven liggen.

Het is bijzonder dat de begraafplaats altijd open heeft gestaan voor verschillende geloofsovertuigingen. Er is zelfs een tempel voor de as van gecremeerde personen (crematie was en is niet erg gebruikelijk in Italië).

Langs de hoofdlanen zijn er enkele plattegronden geplaatst om de bezoekers te helpen, met daarop de aanduiding van de meest interessante monumenten. Een van de opvallendste daarvan is het Famedio (waarvan de naam is afgeleid van het Latijnse famae aedes, wat ’tempel van roem’ betekent) die in 1883 is ingewijd.

Beroemde Italianen

Het is een imposant gebouw in neo-middeleeuwse stijl, van marmer en baksteen, met de ingang bovenaan een monumentale trap. Hier ligt onder andere de vader van de moderne Italiaanse literatuur, Alessandro Manzoni (I Promessi Sposi) begraven, samen met vele andere beroemde Italianen.

De beroemde Milanese families hebben hun grafmonumenten laten vervaardigen door de beste beeldhouwers en kunstenaars. Er is een grote verscheidenheid aan doodsthema’s en -stijlen te vinden: de halfgeopende deur, het ondergrondse, treurende figuren, allegorische voorstellingen.

Interessant zijn ook de familiekapellen (edicole), waarvan de Edicola Antonio Bernocchi waarschijnlijk het meest bijzonder is: het monument is een soort toren van Babel, versierd met 176 volledig uitgewerkte marmeren sculpturen. De basis, gemaakt van orsera-steen, toont Judas als de eerste van een lange reeks figuren die de Kruisweg voorstellen, met aan de top de figuur van een overwinnende ridder.

Het interieur van de kapel bevat gouden mozaïeken en een vloer van veelkleurig marmer. Een andere kapel is die van de Italiaanse dirigent Arturo Toscanini, oorspronkelijk gebouwd voor zijn zoon Giorgio, een kind dat in 1906 in Buenos Aires aan difterie stierf terwijl hij zijn vader vergezelde.

De in Liberty-stijl vormgegeven kapel is versierd met symbolen van kindertijd en van een zeereis, verwijzend naar de droevige terugreis die het kleine lichaam moest maken. Bijzonder feit is dat ook het lichaam van de beroemde pianist Vladimir Horowitz hier rust.

Bij het graf van de familie Campari (ja, van het bittere rode drankje) vind je een reproductie van Da Vinci’s Laatste Avondmaal in brons.

Andere min of meer in het buitenland bekende Italianen die hier begraven liggen zijn:

• George Gaber (cantautore)
• Alda Merini (auteur)
• Dario Fo (acteur en toneelschrijver, Nobelprijswinnaar)
• Zijn vrouw Franca Rame, Luigi Barzini (auteur van het beroemde ‘The Italians’)
• Giangiacomo Feltrinelli (uitgever)
• Filippo Tommaso Marinette (stichter van het futurisme)
• Giorgio Mondadori (uitgever)
• Giuseppe Meazza (voetballer)
• en Francesco Maria Piave (auteur van de opera-libretti van La Traviata en Rigoletto)

Er ligt zelfs, als een van de weinige buitenlanders, een Nederlander op het cimitero begraven: het is Bob Noorda, die de bewegwijzering van de Milanese metro ontwierp, naast talrijke bekende logo’s en merken. Hij is bijgezet in de crypte van het Famedio.

In het centrale deel van het plein vind je een herdenkingsmonument voor de ongeveer 800 Milanezen die omkwamen in de naziconcentratiekampen. Dit monument was het initiatief van de BBPR-groep, belangrijke vertegenwoordigers van het Italiaanse rationalistische architectuur en onder ander bekend van de (mijns inziens foeilelijke) Velasca-toren in het centrum van Milaan.

Op de rechter buitenmuur van het centrale Ossuarium bevindt zich de beroemde inscriptie-cenotaaf ter nagedachtenis aan Carl Thomas Mozart, zoon van componist Wolfgang Amadeus Mozart, rekenmeester bij de gemeente Milaan. Zijn stoffelijke resten gingen verloren tijdens de verplaatsingen van de voormalige begraafplaats van Mojazza.