Gulle Italianen

Nu we weten dat we tot 4 mei het huis nog niet uit mogen, is er alle tijd voor wat stichtelijke lectuur. Die heb ik gevonden in het boek Giuseppe Mascherpa, de voormalige – nu gepensioneerde – commandant van de brandweer van Milaan, die een studie heeft gemaakt van een bataljon Italiaanse brandweerlieden dat na de Watersnood van de nacht van 31 januari op 1 februari 1953 hulp kwam bieden in Zeeland en de Biesbosch.

Zijn manuscript met de voorlopige titel La tragica notte di S. Ignazio nell’inverno del 1953 (het boek zou deze maand uitkomen, maar dat wordt nu natuurlijk later) is ontroerend en spannend tegelijk. En het is in zekere zin ook heel actueel.

De Watersnoodramp met zijn meer dan 1.800 doden, tienduizenden daklozen en immense schade aan landbouw en industrie, was indertijd wereldnieuws en kreeg extra veel aandacht in Italië, dat 2 jaar eerder ook getroffen was door grote overstromingen in Polesine, het zuidelijk deel van de Po-delta.

‘Italiani! Aiuto per gli olandesi!: Italianen! Help de Nederlanders!’ riep een filmjournaal uit die dagen op, met een verwijzing naar de recente ramp in eigen land: ‘Aan deze kinderen, aan deze vrouwen, kan Italië vanuit eigen ervaring een woord van steun bieden.’

De sympathie uitte zich ook in materiële steun. Het Italiaanse parlement herdacht de slachtoffers en maakte 200 miljoen lire vrij, ofwel 2 miljoen gulden van toen, waarna het autonome gewest Sicilië er nog eens 10 miljoen lire bij deed.

Geld dat werd overgemaakt aan het Rode Kruis voor de aankoop van dekens, kleding, marmelade en fruit, schreef een plaatselijke krant onder de kop Gulle Italianen.

Daarnaast leverde Italië, net als veel andere landen, broodnodige mankracht en technische kennis. Zo kwam een bataljon brandweerlieden, die in 1951 al ervaring hadden opgedaan in Polesine, op 9 februari aan in Zevenbergen om van daaruit een maand lang aan het werk te gaan in de ondergelopen gebieden.

Gebruik makend van bronnen als het eindverslag van de commandant, artikelen en fotomateriaal uit het centraal archief van de brandweer en de dankbetuiging van koningin Juliana, heeft Mascherpa hun activiteit weten te reconstrueren.

Het is een meeslepend relaas geworden: van de 42 uur durende treinreis van Milaan naar Roosendaal en het nogal provisorische onderkomen in Zevenbergen tot de verlatenheid van de ondergelopen gebieden, het zware werk van de mannen en de dankbaarheid van de plaatselijke bevolking.

Een maand lang hielpen de 150 Italianen bij het herstel van doorgebroken dijken, zij vervoerden burgers naar buiten de getroffen gebieden, redden voedselvoorraden en groeven trekkers uit de modder. Dat alles bij temperaturen die zeker voor hen buitengewoon waren, volgens het verslag soms zelfs tot 20 graden onder nul.

Naast de dramatische episodes ontbreken ook de meer meer luchtige trivia niet: de redding van 5 jonge katten, de taalproblemen van de Italianen van wie alleen de commandant, ing. Carlo Malagamba, een beetje Frans sprak, de overgang van wijn op bier en de kennismaking met exotische gerechten als stamppot en pannenkoeken, alles te boek gesteld met lange citaten in het plechtige Italiaans van 70 jaar geleden.

De Italiaanse steun was ook een antwoord op de financiële bijdragen die Nederland had geleverd na de overstromingen in Polesine in 1951, waar in de toenmalige media ook naar werd verwezen. Dat maakt het een nog mooier verhaal, een voorbeeld van spontane solidariteit van 2 na de oorlog straatarme landen die elkaar belangeloos bijstonden in de uren van nood. Daar kunnen we nu nog wat van leren!

Het verslag van de commandant, ing. Malagamba, is hier te vinden, in pdf, met een aantal foto’s.