Het complot tegen Renzi

Het gaat Matteo Renzi niet voor de wind. In december heeft de oud-premier van Italië een belangrijk referendum over de wijziging van de Grondwet verloren – en is daarom ook afgetreden. Sindsdien heeft een reeks prominenten zijn Partito Democratico verlaten om voor zichzelf te beginnen. Zijn voorheen onomstreden leiderschap binnen de PD wordt steeds meer betwist. En nu is zijn vader Tiziano ook nog eens verwikkeld gebleken in een geruchtmakende corruptieaffaire, waarbij hijzelf ook zijdelings betrokken is. Al met al genoeg om een einde te maken aan een tot nu toe indrukwekkende politieke loopbaan, zou je zeggen.

Maar gelukkig voor Renzi loopt het zo’n vaart nog nog niet, vooral omdat in de corruptiezaak  de bordjes inmiddels danig verhangen zijn. Recent onderzoek heeft namelijk duidelijk gemaakt dat pa en zoon Renzi niet zo zeer onderwerp als wel lijdend voorwerp zijn van een spectaculaire juridisch-journalistieke ‘vergissing’, ofwel een van die prachtige intriges waarop de Italiaanse politiek het patent lijkt te hebben.

Affaire-Consip

De zaak die bekend staat als de ‘affaire-Consip’ heeft haar oorsprong in Napels. Consip is het centraal inkoopbureau van de Italiaanse overheid, dat openbare aanbestedingen uitschrijft voor onder meer het onderhoud van overheidsgebouwen, nieuwbouw, mensa’s, schoonmaak enzovoorts. Vorig jaar is er weer zo’n opdracht uitgegaan ter waarde van maar liefst 2,4 miljard euro.

Een van de gegadigden was de Napolitaanse bouwbaron Alfredo Romeo, die schatrijk is geworden aan overheidsopdrachten, maar de afgelopen jaren vaak buiten de boot is gevallen. Om ditmaal zeker te zijn van zijn zaak betaalde Romeo een hoge functionaris van Consip 100.000 euro in vijf jaar (wat voor de vastgoedsector niet eens zo veel is).

Die man heeft inmiddels bekend, zodat zowel hijzelf als Romeo nu in de gevangenis zitten. Maar in de loop van het onderzoek van het parket van Napels kwam nog veel meer aan het licht. Uit afgeluisterde telefoongesprekken bleek dat Romeo ook gebruik zou maken van de diensten van andere informatoren, onder wie Tiziano Renzi, de vader van de toenmalige premier, die zijn achternaam gebruikt zou hebben om bij Consip een goed woordje te doen voor Romeo. Zowel Renzi sr. als Romeo ontkenden dat zij elkaar ooit ontmoet hadden, maar werden daarbij tegengesproken door een afgeluisterd gesprek van Romeo, waarin deze refereerde aan ‘de laatste keer dat ik Renzi heb ontmoet’.

Geheime dienst

Maar er was meer. De carabinieri die het onderzoek leidden, troffen in de vuilnisbak van Romeo’s bedrijf pizzini aan, handgeschreven notities van Romeo over zaken als als ‘30.000 per maand voor T.’ (Tiziano, dus) En terwijl de carabinieri druk doende waren met het  doorwroeten van Romeo’s afval, werden zij onafgebroken gadegeslagen door ‘mannen in burger’ in een vlakbij geparkeerde auto. Daarbij moest het wel gaan om leden van de geheime dienst die controle uitoefenden op het onderzoek van de carabinieri. En onder wiens gezag vallen die geheime diensten? Juist! Onder de minister-president, ofwel Renzi jr. die zo zijn gezag gebruikt zou hebben om zijn vader, en daarmee zichzelf, te beschermen.

Zo staat het allemaal tenminste in het onderzoeksrapport, dat formeel geheim is, maar dat, zoals zo vaak in Italië, listig werd gelekt, in dit geval naar Il Fatto Quotidiano, de meest anti-Renziaanse krant van Italië, die wekenlang goede sier maakte met onthullingen inzake de affaire Consip.

Totdat een paar weken geleden de rechtbank van Rome zich ermee ging bemoeien vanwege de constante, en illegale, lekkage. Bij een nadere bestudering van de tapverslagen bleek voorts dat de opsteller van het onderzoeksrapport, kapitein van de carabinieri Gianpaolo Scarfato, wel over een erg grote fantasie beschikt. Zo werd duidelijk dat de man die verwees naar zijn laatste ontmoeting met Renzi niet Romeo was maar een met hem bevriende politicus, die het bovendien niet had over Tiziano maar over diens zoon Matteo. En de zogenaamde agent van de geheime dienst was niemand anders dan een overbuurman van Romeo die in zijn eigen auto op een kennis zat te wachten.

Vals spoor

Kapitein Scarfato is inmiddels op non-actief gesteld en weigert te praten met de onderzoeksrechter. Renzi sr. en jr. hebben aanklachten wegens laster aangekondigd. En heel Italië vraagt zich af wie er eigenlijk achter de depistaggio zit, het naar de familie Renzi leidende valse spoor. Is het Scarfato zelf, ambitieus maar weinig intelligent, zich een naam trachtte te verschaffen met geruchtmakende, zij het niet grondig gecheckte, onthullingen? Of stond de man in dienst van lieden die Renzi zwart wilden maken? En zo ja, wie dan?

De meest ingenieuze verklaring hoorde ik afgelopen weekeinde van een journalist volgens wie Scarfato bewust valse informatie had geleverd met het doel om ontmaskerd te worden en daarmee elk ander onderzoek jegens Renzi c.s. in diskrediet te brengen. Dat is nu een prachtig voorbeeld van Italiaanse dietrologia, de bijna manische behoefte om achter elke politieke handeling een geraffineerd complot te zoeken. Ik geloof er niet in. Aan de kop van kapitein Scarfato kun je zo wel zien dat de man niet doortrapt genoeg is voor een dergelijk ragfijn spel.

Maar hoe dan ook, de Italiaanse politiek heeft er weer een mysterie bij.