Het wordt rond Valentijnsdag druk bij de tombe van de échte Sint Valentijn in Terni

Valentijnsdag nadert en het wordt druk in Terni. De Umbrische stad heeft een bijzondere attractie in de persoon van San Valentino, de Heilige Valentijn. De beschermheilige van de Liefde was bisschop van Terni en stierf hier in de 3de eeuw de marteldood.

Zijn tombe, in de naar hem genoemde basiliek even buiten het centrum, trekt het hele jaar door belangstellenden, vooral rond 14 februari, Valentijnsdag.

Maar Terni heeft meer te bieden, ook al heeft het in tegenstelling tot andere steden in Umbrië nooit een grote toeristische roeping gehad.

Terni, een rustige provinciestad

Het 100.000 inwoners tellende Terni staat vanouds bekend als de ‘staalstad’ van Italië en is ook nu nog een belangrijk industrieel centrum. Om die reden is het in de Tweede Wereldoorlog door de Geallieerden zwaar gebombardeerd, waardoor een deel van het middeleeuwse centrum plaats moest maken voor snelle nieuwbouw in de jaren daarna.

Desondanks is Terni wel degelijk een bezoek waard. Het is een rustige provinciestad in het groene hart van Italië, waar het ouderwetse Italiaanse leven nog geleefd wordt, zonder dat je als bezoeker verzuipt in een stroom van toeristen.

Terni biedt een interessante mix van oud en nieuw en van industrie en cultuur, met voldoende rustieke straatjes, bezienswaardigheden en horecagelegenheden voor een gezellig dagje uit.

Dat kan gemakkelijk vanuit Rome (100 km en ruim een uur rijden), of gecombineerd met een bezoek aan het raftersparadijs van de Cascate delle Marmore.

1. Op bezoek bij San Valentino

De Basilica di San Valentino ligt een kleine 2 kilometer van het stadscentrum. Bij aankomst wordt meteen duidelijk, dat we met een huis der liefde te maken hebben. De dennenbomen voor de kerk zijn bezaaid met rode hartjes met roerende teksten.

• Alberto en Maria delen mee dat zij al 50 jaar van elkaar houden.
• Een ander paar wenst: ‘Moge de LIEFDE  die ons nu bindt, ons ALTIJD vergezellen’.
• En Monica vraagt San Valentino om haar liefdeskommer te genezen.

De basiliek, een 17^e-eeuws barok bouwwerk op de plaats waar in de 4^e eeuw de eerste Valentijnskerk werd opgetrokken, is op zich niet zo bijzonder, op de glazen kist onder het altaar na. Daarin worden de relieken van Valentijn bewaard.

Interessanter is de crypte onder de basiliek, de oorspronkelijke middeleeuwse kerk. Hier ligt voor het altaar een stapel persoonlijke boodschappen aan de heilige die voor een journalist met weinig scrupules een Fundgrube van authentiek volksgeloof vormen. 

• ‘San Valentino, ik bid u. Maak dat mijn zoon de ware liefde vindt‘, schrijft een bezorgde moeder. Twee paartjes danken Valentijn dat hij elkaar heeft doen ontmoeten.
• Een briefje in kinderlijk handschrift vraagt hem om de oorlog in Oekraïne te stoppen.
• Een deel van de boodschappen komt van buitenlandse bezoekers: enveloppes geadresseerd aan Dear Saint Valentine; ‘Hi Valentin, Beschütze unsere Familie’; teksten in het Russisch en zelfs een opmerkelijk aantal in het Japans.

Maar dat betekent niet dat de Japanners massaal katholiek zijn geworden, legt pastoor Perumittath Johnson uit: ‘In Japan is Valentino een bekend merk chocola en sinds men daar weet van het bestaan van de echte Valentino willen Japanse toeristen hem hier ook zien.’

Don Johnson, een van de vele Indiase geestelijken die het tekort aan roepingen in Italië opvangen, krijgt het druk in de periode rond Valentijnsdag: ‘Het bisdom heeft een groot aantal activiteiten georganiseerd en op 14 februari leggen 50 paren de trouwbelofte af en komt heel Terni hier zijn beschermheilige eren.’ Nu corona voorbij is, verwacht hij ook een hernieuwde toeloop van toeristen.

2. De pers van 12.000 ton

Als je vervolgens een sight seeing tour door het centrum maakt en begint bij het station, dan zie daar tegenover op Piazza Dante Alighieri een bijzonder voorbeeld van industriële archeologie: een uit de jaren 60 stammende metaaldrukpers met de kracht van 12.000 ton.

Die werd in 1990 aan de stad geschonken door plaatstaalfabrikant Acciai Speciali Terni, die met 2.400 werknemers nog steeds de grootste werkgever is van Terni. Langs de Via della Stazione kom je uit op het grootste plein van Terni, Piazza Tacito, dat de naam draagt van haar beroemdste burger, historicus en politicus Publius Cornelius Tacitus (56-120).  

De voornaamste attractie is hier de Fontana dello Zodiaco, een in de jaren 30 aangelegde monumentale fontein met mozaïeken van de dierenriem. Nu is daar helaas niet veel van te zien, omdat de fontein sinds een jaar wordt gerestaureerd.

3. Liefde in Corso Tacito

Voorbij het plein kom je in de Corso Cornelio Tacito. De hoofdstraat van Terni is voor de helft nog oorspronkelijk, terwijl de andere kant na de oorlog is herbouwd.

Hier blijkt de stad al goed in de Valentijnsfeer. Op een muur wordt reclame gemaakt voor een evento San Valentino onder de titel ‘Een reis genaamd liefde’ en even verderop nodigt de plaatselijke bank Cassa di Risparmio di Terni e Narni uit voor een bezoek aan de tentoonstelling ‘Amarsi (Beminnen). De Liefde in de Kunst van Titiaan to Banksy’.

Dat is nogal wat, maar het blijkt de moeite waard. Wel lijkt het geëxposeerde materiaal nogal willekeurig bijeengegaard: geestelijke en profane liefde, jaloezie en liefdesverdriet in 37 werken, van antiek Grieks aardewerk via Italiaanse barok en De Chirico tot aan de Girl with balloon van de eigentijdse muurschilder Banksy.

De Corso eindigt op het Piazza della Repubblica, vanouds het centrum van de politieke macht van Terni. Palazzo Pubblico, het voormalige gemeentehuis, stamt uit 1293, maar is daarna herhaaldelijk herbouwd.

De huidige versie is van 1872 en moest grondig worden gerenoveerd na de oorlogsbombardementen. De klokkentoren die daarbij vernield werd, is in de jaren 80 vervangen door een moderne structuur van glas en marmer, die de Cascate delle Marmore moet symboliseren en het eeuwenoude gebouw een futuristische aanblik geeft.

4. Romeins theater op slot

Aan het volgende plein, Piazza Europa, ligt Palazzo Spada, een indrukwekkende patriciërswoning uit het midden van de 16^e eeuw, waar nu het gemeentebestuur zetelt. Om meer licht te vangen is het aangelegd met een binnenplaats zodat je nu onder indrukwekkende booggewelven door het Palazzo heen kunt lopen.

Vervolgens kom je in Via Roma. Elke Italiaanse stad heeft wel een straat van die naam, maar in Terni is dat zeker gepast want hier volgt de licht afbuigende straat met winkels en eet- en drinkgelegenheden het tracé van de Via Flaminia, de antieke Romeinse weg.

De vooroorlogse bebouwing is hier intact gebleven, met inbegrip van de Torre di Barbarasa, de laatst overgebleven middeleeuwse torenburcht van Terni.

Een zijweggetje voert dan naar het Anfiteatro Fausto, het in het jaar 32 gebouwde Romeinse theater van Terni. Maar de geplande wandeling langs de met mooi zwart-wit opus reticulatum (mozaïek van tufsteen) uitgevoerde ruïne gaat niet door, omdat de toegang met een zware ketting afgesloten blijkt.

‘Stann’ affà lavori’, werk in uitvoering, legt een passerende gemeenteambtenaar uit in plat Ternaans dialect. Omdat ook niet duidelijk is hoe je dan in het belendende stadspark komt, besluit ik te informeren bij de IAT, de plaatselijke VVV. Maar ook hier is de deur gesloten, hoewel dat volgens de duidelijk aangegeven openingstijden niet het geval zou mogen zijn.

Als Terni een toeristische bestemming van betekenis wil worden, moet er nog wel iets aan de toeristische dienstverlening gebeuren.

5. Meer en minder interessante kerken

Naast het Romeinse theater kom je bij de aan Mariahemelvaart gewijde Dom, natuurlijk aan het Piazza Duomo. De kathedraal is een tamelijk alledaags bouwsel, waarin de meest opvallende decoratie een fresco is van de hedendaagse Argentijnse kunstenaar Ricardo Cinalli met de titel ‘Het mystieke net’. Het is een verzinnebeelding van de Dag des Oordeels naar middeleeuws model, met zoveel dramatiek dat je er een mooi stukje katho-kitsch in kunt zien.

Een paar honderd meter verderop heb je twee veel indrukwekkender Godshuizen. De uit 1265 stammende San Francesco is in de oorlog zwaar getroffen, maar grotendeels gerestaureerd, op één totaal vernielde kapel na.

Daardoor zijn fraaie fresco’s bewaard gebleven van de 14^e-eeuwse schilder Bartolomeo di Tommaso, waaronder de afbeelding van een gruwelijke, uit de hel van Dante afkomstige, duivel met vleermuisvleugels.

De San Pietro van 1287 heeft in zekere zin van de bombardementen geprofiteerd doordat bij de naoorlogse restauratie de barokke herbouw (na een aardbeving in 1703) ongedaan is gemaakt. Daarbij werden de oorspronkelijke middeleeuwse wandschilderingen weer zichtbaar, zoals een prachtige Madonna met Kind.

6. Verrassende musea

Aan het begin van deze eeuw werd in de voormalige fabriekspanden van de chemische industrie SIRI een centrum voor kunst en cultuur geopend met de intrigerende naam CAOS. Het woord betekent ook in het Italiaans chaos, maar in dit geval is het de afkorting van Centro Arti Opificio SIRI: Kunstcentrum SIRI-fabriek.

In CAOS zijn twee musea ondergebracht. Dat van moderne kunst bevat vooral werk van Italiaanse schilders van de vorige eeuw, met grote namen als Carlo Carrà, Gino Severini en Umberto Mastroianni, de oom van Marcello.

In het Archeologisch Museum is een verzameling ondergebracht van vondsten uit de regio van Terni vanaf de 10^e eeuw v.Chr., voor de komst van de Romeinen, tot aan het Romeinse Terni (dat toen Interamna heette).

Een begeleidende video laat zien hoe de stad zich heeft ontwikkeld sinds haar vermoedelijke stichtingsjaar, 672 v.Chr.

Info over openingstijden en toegangsprijzen vind je op de website van CAOS.

7. Osteria Garibaldi

In Terni kun je ook goed eten. (Maar waar in Italië kun je dat niet?) Als je niet te duur te midden van een lokale clientèle een eenvoudige doch voedzame maaltijd wilt nuttigen, dan is de Osteria Garibaldi (in de Via Garibaldi, uiteraard) de aangewezen plek. Op de kaart vind je de typische, op vlees gebaseerde, cucina di terra (landkeuken) van de niet aan zee gelegen regio Umbrië.

Met natuurlijk ook een eigen Ternaanse pasta, de ceriola, vierkante slierten die lijken op de Romeinse tonnarelli, maar dikker zijn. Het plaatselijke gerecht bij uitstek is dan ook de ciriole alla ternana, met een eenvoudige gepeperde tomatensaus.

Natuurlijk is de ciriole ook bij de plaatselijke kruidenier te verkrijgen, zodat je het thuis nog eens dunnetjes kunt overdoen. (Een andere specialiteit van Terni zijn de zoetwatergarnalen uit de Nera, de rivier die door de stad stroomt. Maar die zijn niet altijd te krijgen en bovendien peperduur.)

Als je iets meer luxe wilt, dan kun je in dezelfde Via Garibaldi terecht bij Carpe Diem.

Overnachten in Terni

Wil je blijven slapen, dan zijn er in en om de stad genoeg mogelijkheden via hotels, vakantiehuizen en Airbnb’s. Via het kaartje hieronder kun je beschikbare accommodaties bekijken.