Aart Heering
De SS 309, de weg van Venetië-Mestre naar Ravenna, staat bekend als de Strada Romea omdat in de middeleeuwen pelgrims hierlangs naar Rome trokken. Nu is hij nog steeds een belangrijke verkeersader, als tolvrij alternatief voor de autostrada van Padua naar Bologna. De route is minder snel, maar wel veel mooier.
De Romea voert langs de Venetiaanse lagune, het vissersstadje Chioggia, over talloze zijrivieren van de Po die hier uitkomt in de Adriatische Zee, langs het polderlandschap van de Grande Bonifica Ferrarese. En ook langs vermaarde en drukbezochte stranden als het Lido delle Nazioni en Lido degli Estensi en door het Parco Regionale del Delta del Po, een prachtig, door kanalen en stroompjes doorsneden natuurgebied.
Aan de zuidkant daarvan, in de provincie Ferrara, ligt Comacchio, een rustiek plaatsje dat ooit is gesticht op 13 verschillende eilandjes in de lagune. Met zijn ondiepe kanalen en karakteristieke boogbruggetjes staat Comacchio wel bekend als een (piep)klein Venetië.
De bekendste brug is de Trepponti, een in 1634 aangelegd complex met 2 torens en 5 booggewelven op het kruispunt van twee kanalen. De Dom stamt uit de 18e eeuw, toen Comacchio nog een belangrijk regionaal centrum was van handel, visserij en zoutwinning, maar is nu wanstaltig groot voor het huidige ministadje.
De toren naast de kathedraal is merkwaardig plomp en komt niet boven de kerk uit. Dat was oorspronkelijk niet de bedoeling, legt een informatiebord uit. Hij was hoger gepland, maar de architect had een foutje gemaakt in zijn berekeningen, zodat hij vlak voor de voltooiing in elkaar stortte. Een eeuw later werd de toren alsnog gebouwd, maar door ervaring wijzer geworden hield men het nu bij een lager afgeknot model.
Palingparadijs
De lagune rond Comacchio was ooit een centrum van palingvisserij en is nu vooral het domein van kwekers van vongole (venusmosselen).
Slenterend langs de kanaaltjes in het centrum kom je langs een reeks uitnodigend uitziende terrassen en restaurantbootjes. De meeste zijn goed bezet, met publiek van de nabije stranden en fietsers en natuurliefhebbers voor wie Comacchio een mooie uitvalbasis is voor dagtochten in het regionale natuurreservaat.
Alle eetgelegenheden serveren spaghetti alle vongole, maar de echte specialiteit van Comacchio is nog altijd de paling. Doordat de vis in de afgelopen 30 jaar schaars geworden is, is de grootscheepse palingvangst in de lagune verleden tijd.
Voor sportvissers is de aal taboe, maar een klein aantal beroepsvissers mag in de tweede helft van het jaar nog palingnetten uitzetten, en daarnaast is er kweekpaling. De meeste restaurants hebben daarom nog altijd anguilla alla brace (paling van de grill) op de kaart staan, vergezeld van schijven polenta of coppie, de als een X gevormde broodjes die typisch zijn voor Ferrara en doordat ze nogal droog zijn een uitstekend evenwicht bieden tegen de vette paling.
Comacchio is daarnaast bekend van zijn anguilla marinata, ook wel capitone genoemd, de moten paling in het zuur die in grote delen van Italië, vooral in Napels, een onmisbaar onderdeel vormen van het oudjaarsdiner.
In Comacchio wordt nog steeds gemarineerde aal geproduceerd (en voor fikse prijzen verkocht), maar daarnaast ook ingeblikte sardines en ansjovis in het zuur. Hoe de verwerking gaat, kun je zien – op 10 minuten lopen van het centrum – in de Manifattura dei Marinati, het museum van de palingvisserij, waar nog altijd een productiebedrijf aan is verbonden.
Filmposters aan de wand herinneren eraan dat op deze zelfde plek Sofia Loren in 1954 haar eerste succesfilm maakte, La donna del fiume.
De dreiging van de blauwe krab
Naast paling en vongole bieden sommige restaurants in lente en herfst nu ook een nieuwe specialiteit aan, de blauwe zwemkrab. Traditioneel worden in de lagune krabben gevangen – en gefrituurd – in de periode waarin zij van schild wisselen: een delicatesse die in Venetië bekend staat als moeche en in Comacchio als moleche.
Maar de kleine inheemse krabben dreigen nu verdreven te worden door de uit Amerika afkomstige buitenmaatse blauwe krab. Die kwam eerder ook al voor in de lagune, maar in kleine aantallen. Dit jaar zijn ze exponentieel toegenomen en richten ze een slachting aan onder inheemse krabben, kreeften, garnalen en schelpdieren, met inbegrip van de vongole die hier een van de voornaamste bronnen van inkomsten vormen.
De oorzaak van de krabbenexplosie is waarschijnlijk een combinatie van 2 factoren die beide samenhangen met de klimaatverandering. De blauwe krab heeft warm water nodig om zich te ontwikkelen en gedijt goed in brak water.
Daarmee treft zij nu een ideale situatie aan in de monding van de Po, waar de watertemperaturen deze zomer ver boven het gemiddelde liggen en waar de recente overstromingen in de Romagna enorme hoeveelheden zoet water de lagune in hebben gejaagd.
Het enige positieve aspect is dat ook de blauwe krab goed smaakt. De ironie wil dat zij daardoor in Noord-Amerika, waar soft shelled crabs als een lekkernij gelden, bijna is uitgeroeid, terwijl zij nu in Italië een plaag vormt.
Uniek Romeins schip
In 1980 werden in een afwateringskanaal even buiten Comacchio de resten aangetroffen van een 20 meter lang Romeins schip, dat rond het jaar 100 hier schipbreuk leed. Daarna raakte het bedekt door slijk, waardoor de boot en zijn lading uitzonderlijk goed bewaard zijn gebleven.
Het schip zelf, dat in 1988-89 werd uitgegraven, wordt momenteel gerestaureerd, maar de lading vormt nu het pièce de résistance van het Museo Delta Antico, het archeologisch museum in het centrum van Comacchio.
Tientallen amfora’s, staven lood, kledingstukken, soldatenlaarzen, gereedschap, een zwaard, eetgerei en 6 offergaven in de vorm van miniatuurtempeltjes geven met elkaar een pakkend beeld van het dagelijks leven aan boord van een Romeins handelsvaartuig.
Een andere afdeling is gewijd aan de Etruskische havenstad Spina, die vlakbij het moderne Comacchio van de 7e tot de 3e eeuw voor Christus een belangrijk verbindingspunt vormde tussen de Griekse en de Italische wereld.
Tientallen jaren opgravingen hebben een enorme hoeveelheid archeologisch materiaal opgeleverd, waaronder veel Griekse vazen, waarvan een deel nu in het museum staat uitgestald. Het Museo Delta Antico is in 2017 geopend in het monumentale voormalige (18e-eeuwse) ziekenhuis Villa Bellini.
Het is modern van opzet, met heldere, diffuus verlichte vitrines en verklarende teksten en video-illustraties in het Italiaans en Engels. Het aantal bezoekers lijkt echter niet groot en dat is jammer: als je in Comacchio komt, laat dan deze onderdompeling in de oudheid niet aan je voorbijgaan!
De prachtige Abdij van Pomposa
Een paar kilometer verderop ligt in de gemeente Codigoro naast de Strada Romea, de oude pelgrimsweg, verscholen in het groen een van de mooiste Middeleeuwse monumenten van Italië, het complex van de Pomposa.
Fresco’s met onder meer Adam en Eva, de ark van Noach en daaronder de Blijde Boodschap, Geboorte en Aanbidding door de Wijzen
Deze tussen de 8e en de 11e eeuw aangelegde Benedictijner abdij beleefde haar hoogtepunt kort na het jaar 1000, toen zij werd geleid door abt Guido d’Arezzo, de uitvinder van het muzikale notenschrift. Aan het eind van de middeleeuwen raakte zij geleidelijk aan in verval.
De moerassige omgeving werd geteisterd door malaria en raakte ontvolkt en ook de Pomposa liep leeg. Maar in de vorige eeuw werden de moerassen ingepolderd, de malaria verdween en de inmiddels tot stal gereduceerde abdij werd gerestaureerd, waarbij ook haar wonderbaarlijk goed bewaarde fresco’s in hun oude luister werden hersteld.
Een rondgang door de Pomposa voert door de refter – met uiteraard een fresco van het Laatste Avondmaal – en het kapittel van het klooster naar de kerk, die bij binnenkomst een overweldigende indruk maakt.
Helder gekleurde fresco’s bedekken de wanden volledig met het Bijbelverhaal in 3 boven elkaar aangebrachte graphic novels. De bovenste cyclus vertelt het Oude Testament, de middelste het Nieuwe en de onderste reeks is gewijd aan de Apocalyps. De wand van de entree verbeeldt het Laatste Oordeel, met onder meer een fraaie gruwelversie van de baarlijke duivel.
De meeste fresco’s dateren uit de 14e eeuw, maar bij de restauratie zijn ook Byzantijns aandoende heiligenportretten uit de 10e eeuw aangetroffen. Andere periodes zijn ook vertegenwoordigd: het wijwatervat is romaans uit de 12e eeuw, de prachtige mozaïekvloer dateert van de 6e tot de 12e eeuw en in de muren en zuilen zijn brokstukken van antiek Romeinse gebouwen hergebruikt.
Een aantal daarvan wordt nu tentoongesteld in een klein museum op de bovenverdieping van het klooster die ooit het slaapvertrek van de monniken was. Kortom, in de Pomposa krijg je alle middeleeuwen bij elkaar!
Praktische informatie Comacchio
- Manifattura dei Marinari, Via Mazzini 200 Comacchio: www.podeltatourism.it
- Museo Delta Antico, Via Agatopisto 2 Comacchio: www.museodeltaantico.com
- Abbazia di Pomposa, Via Pomposa Centro 12: www.codigoro.comune.codigoro.fe.it en www.musei.emiliaromagna.beniculturali.it.
- Naast de abdij ligt een ruim parkeerterrein met een paar souvenirtenten en een restaurant.
Verblijf in Comacchio
Paling eten kan in Comacchio bij een tiental restaurants, waarvan Locanda La Comacina en Trattoria Vasco e Giulia wellicht de bekendste zijn.
Een aangename B&B in Comacchio is Al Ponticello, midden in het centrum, met ruimte voor de auto. Het centrum is autovrij, maar gasten van Al Ponticello kunnen digitaal dispensatie krijgen voor aankomst en vertrek.
Slaap je liever in een hotel? Daarvan zijn er genoeg in Comacchio. Kijk hier voor de beste aanbiedingen.
Ben je met de camper? Er zijn 2 camperplaatsen in het stadje Comacchio: Camper Parking Area Cavallari en Stop Camper Comacchio.
Direct aan de Adriatische kust kun je in het seizoen ook prima op de camping staan. Camping in de buurt van Comacchio zijn bijvoorbeeld Holiday Village Florenz, Camping Ancora en Spiaggia e Mare. Ook wat verder weg van Comacchio heb je talloze mogelijkheden om te verblijven of te kamperen.
Comments