Baptisterium Florence: de deuren blinken weer

Als je dit jaar naar Florence gaat, bezoek dan niet alleen de stadskathedraal Santa Maria del Fiore en het Battistero San Giovanni, de doopkapel ernaast. Ga ook eens naar het Museo dell’Opera del Duomo, waar de originele kunstwerken van Dom en het Baptisterium tentoongesteld staan. (Veel antieke beelden in Florence zijn vanwege de luchtverontreiniging inmiddels vervangen door kopieën.)

In het Museo dell’Opera is sinds kort een artistiek mirakel te zien: de wereldberoemde bronzen deuren van het Battistero, die naar jarenlange restauratie in hun oorspronkelijke staat zijn teruggebracht en nu naast elkaar een prachtig overzicht geven van anderhalve eeuw Florentijnse kunst.

Misschien wel het mooiste van Florence

Het 11^e-eeuwse Battistero San Giovanni, ook wel aangeduid met zijn Latijnse naam Baptisterium, is een van de mooiste, misschien wel het mooiste, monument van Florence. In wit en groen marmer opgetrokken op de resten van een antiek Romeins gebouw – in de muren zie je nog hergebruikte resten daarvan –, achthoekig harmonisch, maakt het van binnen nog een typisch middeleeuwse indruk.

Dat komt vooral door de prachtige mozaïeken die de koepel sieren, met een ouderwets Byzantijns aandoende Christus Pantocrator, een streng heerschap dat voor de gelovige de onherroepelijke keuze maakt tussen paradijs en hel, en daartegenover een wel bijzonder gruwelijke Satan, met uit zijn oren kruipende slangen en andere enge reptielen die de zondaars smakelijk verorberen.

• 

• 

Toen ik in 1982-83 in Florence studeerde, kon ik het niet laten om bijna dagelijks die vermakelijke duivel even vriendelijk te begroeten. De huidige toeristenstroom maakt een dergelijke intimiteit uitgesloten, maar ga er tenminste één keer naar binnen.

• 

• 

3 monumentale bronzen deuren

Het Battistero is verder beroemd door de 3 monumentale bronzen deuren, die in de 14^e en 15^e eeuw werden aangebracht in opdracht van het koopliedengilde, als symbool van de rijkdom van de stad en daarmee ook van haar culturele en politieke superioriteit boven concurrent Pisa, waar de Dom al sinds de 12^e eeuw zo’n indrukwekkende en kostbare deur bezat.

1. De eerste deur, aan de zuidkant, werd tussen 1330 en 1336 vervaardigd door Andrea Pisano, die er 28 panelen – 14 links en 14 rechts – op aanbracht met vergulde reliëfs met scènes uit het leven van Johannes de Doper en op de hoeken in totaal 48 kleine leeuwenkoppen.
2. De noordelijke deur werd tussen 1403-25 gegoten door de plaatselijke grootheid Lorenzo Ghiberti en omvat ook 28 scènes met het leven van Christus, van Annunciatie tot Wederopstanding.
3. De derde deur aan de oostzijde, tegenover de voorgevel van de Dom, voltooiden Ghiberti en zijn zoon Tommaso in 1452. Deze bestaat uit 10 panelen met afbeeldingen uit het Oude Testament die meteen al zoveel bewondering oogstten dat Michelangelo sprak van de Poort naar het Paradijs, een naam die nog altijd wordt gebruikt.

Oxidatie en overstroming

In de loop der eeuwen raakte deze pracht fiks verduisterd door stof, roet, vet en vergroening door oxidatie van het koper in het brons. Daarnaast werd grote schade aangericht door de overstroming van Florence van 4 november 1966, waarbij de deuren zwaar gemaltraiteerd werden en delen ervan zelfs wegstroomden.

Grondige herstelbeurt

Om herhaling te voorkomen zijn de drie deuren sindsdien één voor één vervangen door van de originelen afgegoten kopieën, terwijl de originelen in het Museum aan een grondige herstelbeurt werden onderworpen.

Als laatste was de oudste deur, die van Andrea Pisano, aan de beurt. Een team van 14 restaurateurs heeft er 3 jaar aan gewerkt en ook deze is afgelopen december weer in zijn oude glans hersteld.

Onder de zorgvuldig weggepoetste stof- en vetlaag bleek het originele verguldsel wonderwel behouden te zijn en dat maakt de drie deuren naast elkaar drievoudig spectaculair:

• de oudste nog archaïsch-plechtig;
• de tweede beweeglijk en gracieus;
• de Paradijspoort in haar geheel opzienbarend en blinkend verguld.

Kortom, een overstelpende ervaring, en als je naar Florence gaat, houd het dan niet bij de buitenkant van het Battistero, maar go for he real thing in het museum.

ℹ️ Museo dell’Opera del Duomo
Piazza del Duomo 9, Florence
Open van 9.00 uur tot 19.00 uur, eerste dinsdag van de maand gesloten. 

ℹ️ Baptisterium van Florence
Piazza San Giovanni, Florence
Alle dagen geopend van 08.15 uur tot 10.15 uur en van 11.15 uur tot 19.30 uur.

Combitickets voor museum, baptisterium en de Duomo kosten € 18 per persoon. Kinderen van 6 t/m 11 jaar € 3. Vooraf reserveren via de website is aanbevolen.
 
www.ilgrandemuseodelduomo.it