Italiaanse Bevrijdingsdag: 25 april

In Nederland hebben we Bevrijdingsdag op 5 mei. In Italië is La Liberazione op 25 april (il venticinque aprile). Waar is Italië echter van bevrijd?

De geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog is vanuit het Italiaanse standpunt gezien nogal chaotisch. Italië was aan het begin van de oorlog een dictatuur onder Mussolini en die schaarde zich aan de kant van Hitler.

Dat duurde tot september 1943 toen Italië besloot om tegen Hitler te gaan vechten, samen met de geallieerden. Die waren in eerste instantie niet eens erg tevreden met dit besluit, omdat de Amerikanen dachten Italië sowieso binnen korte tijd te kunnen veroveren. Op dat moment hadden ze delen van het Zuiden al in handen.

Totale chaos

De chaos in Italië was toen totaal, want het bericht kwam geheel overwacht en de Italiaanse soldaten (zowel die buiten als binnen Italië) hadden geen idee wat ze moesten doen.

Duidelijke orders bleven dagenlang uit. Ik kende verschillende mannen (inmiddels zijn ze allemaal overleden) die destijds soldaat waren en in de grote chaos in burgerkleding te voet naar huis zijn gegaan, maandenlang lopend, zich verstoppend, hun leven niet zeker, in leven gehouden door de boeren die hen onderweg wat te eten gaven.

Ook is in deze periode officieel het verzet ontstaan (i partigiani), deels bestaande uit deze ex-soldaten. De partizanen hebben met hulp van de geallieerden de Duitsers in Italië verslagen. Ze hebben daarna de grondwet van Italië geschreven, een grondwet die probeert de macht goed te verdelen om een volgende dictatuur te voorkomen.

Italië wisselde dus tijdens de oorlog van kant en ineens waren de Duitsers in Italië de bezetters geworden. Behalve in het noorden van Italië, waar Mussolini aan het hoofd van de Italiaanse Socialistische Republiek stond, een vazalstaat die feitelijk door de nazi’s werd geleid.

Op 25 april 1945 werd officieel de bevrijding van Italië aangekondigd. Het was uiteindelijk een bevrijding van de Duitsers maar ook van twintig jaar dictatuur onder het fascisme. Mussolini werd een paar dagen later even buiten Milaan samen met zijn vriendin doodgeschoten en ondersteboven aan het dak van een tankstation opgehangen.

Trots op het verzet

Italië is trots op zijn partizanen, die zoveel voor het land hebben gedaan en die uit alle lagen en richtingen van de bevolking kwamen. Communisten vochten samen met katholieken, koningsgezinden en liberalen.

Alle interne tegenstellingen werden overbrugd voor één doel, het fascisme en nazisme verslaan. Toen dat was verwezenlijkt hebben ze de basis gelegd voor de democratie. Toch de 25ste april door mensen ter rechterzijde van het politieke spectrum ook wel gezien als een links feestje. Meloni’s partij heeft bijvoorbeeld roots in de partij die na de oorlog is opgericht door veteranen van het Mussolini-regime.

Er is ook een heel bekend lied. Het heet Bella Ciao en het is het lied van de partigiani, dat zo goed als elke Italiaan uit volle borst mee kan zingen. Het wordt levend gehouden omdat vele beroemde zangers en bands er een eigen versie van hebben gemaakt. Enkele jaren terug nam het ook buiten Italië een hoge vlucht doordat het tot de soundtrack van de hitserie La casa de papel behoorde.

Feestdag?

In Italië zijn er op bevrijdingsdag geen uitbundige feesten, geen vlooienmarkten, geen concerten en geen algehele vrolijkheid. Er zijn her en der zwaarbeladen toespraken over de oorlog en hoe we ons moeten herinneren wat oorlog betekent.

Niet veel mensen voelen zich aangetrokken tot deze manifestaties. La festa della liberazione is in Italië meer een gedenkdag dan een feestdag, maar iedereen is wel vrij. Op sommige plekken wordt de bevrijding nagespeeld met acteurs en voertuigen, zoals je op de foto’s hierboven en hieronder kunt zien.

Maar veel mensen gaan met Bevrijdingsdag in Italië naar zee of een paar dagen weg. Dat we in een democratie leven is ook in Italië zo gewoon geworden als de lucht die wij inademen. Ze kennen inmiddels niets anders.

Interessant is dat een aantal groepen tegenwoordig ‘de vrijheid’ viert op 25 april, in plaats van ‘de bevrijding’. Zoals een hoogbejaarde partigiano (die het hier totaal niet mee eens is) zei, om het verschil tussen de twee begrippen uit te leggen: ‘Ik kan de vrijheid nemen jou een klap te geven en dat is dan een hele bevrijding.’