Aart Heering
Het heeft lang geduurd, maar sinds 1 maart is het Mausoleum van Augustus (il Mausoleo di Augusto), de grafkamer van keizer Augustus en zijn familie, weer open voor het publiek. Na een 14 jaar durende restauratie wordt dit indrukwekkende, maar ook wat sombere monument weer een verplicht nummer voor bezoekers van de binnenstad. Ook het plein waar het aan ligt, Piazza Augusto Imperatore, wordt opgeknapt, maar daar zijn de werkzaamheden nog in volle gang.
Op 1 maart kreeg ik met 8 andere leden van de buitenlandse pers een eerste rondleiding in het Mausoleum van Augustus, dat is gerestaureerd en voor het eerst na 14 jaar wordt opengesteld voor het publiek. Vanaf nu een must-see voor iedere Romereiziger.
De ingang van het Mausoleum op het Piazza Augusto Imperatore 
De toegang tot het Mausoleum
Inhoudsopgave
Geschiedenis van het Mausoleum van Augustus
De bouw van het tumulusgraf op het Campo Marzio (Marsveld), in het hart van de stad aan de Tiber, begon in 28 v.Chr., een jaar voordat Augustus (geboren als Gaius Octavius) werd ingehuldigd als de eerste keizer van Rome. Hij was toen nog maar 35 en zou nog 42 jaar leven, maar hij wilde zo de Romeinen laten zien dat hij zelfs tot na zijn dood in hun stad zou blijven.
Anders dan zijn rivaal Antonius, die hij drie jaar daarvoor had verslagen en die van plan zou zijn geweest om de hoofdstad van het Rijk te verplaatsen naar Alexandrië in Egypte, de stad van zijn minnares Cleopatra. Als voorbeeld koos hij het praalgraf van de Hellenistische potentaat Mausoleus, maar ook dat van de Etruskische grafkelders.
Twee eeuwen keizerlijke familie
Het cirkelvormige Mausoleum had een diameter van 90 meter en was aanvankelijk 45 meter hoog. Twee eeuwen lang werden alle leden van de keizerlijke familie hier bijgezet, met uitzondering van de beruchte keizer Nero en Augustus’ dochter Julia, die met haar vader in onmin was geraakt.
Toen er geen ruimte meer was in de grafkamers, liet keizer Hadrianus aan de overzijde van de Tiber een nieuw grafpaleis aanleggen, de mole adriano, waarop later de Engelenburcht zou verrijzen. Het monument van Augustus werd in de latere eeuwen steeds meer onttakeld en kreeg daarbij de meest uiteenlopende functies.
Teatro Augusteo
In de late Oudheid werd het een marmergroeve voor de kerken van het Rome van de pausen. De adellijke familie Colonna maakte een burcht van het Mausoleum, anderen transformeerden het in siertuin, amfitheater en buffelstal. In 1907 volgde de opening van een gloednieuwe schouwburg, het Teatro Augusteo, bovenop de nog altijd monumentale resten.
Piazza Augusto Imperatore
Het huidige aanzicht van het Mausoleum van Augustus is het werk van Mussolini. Hij liet overal in de stad oude wijken liet afbreken om de resten van het antieke Rome, zijn grote voorbeeld, vrij te maken. Zo ook het Mausoleum, waar in 1936 het theater werd afgebroken en aanpalende woningen gesloopt om plaats te maken voor het Piazza Augusto Imperatore en fascistische kantoorbouw.
De Duce had het monument graag voor zichzelf als laatste rustplaats bestemd, als de historie niet anders was verlopen. Met als gevolg dat er decennia lang weinig of niets meer aan gebeurde. Het door onkruid overwoekerde Mausoleum werd een geliefde pleisterplaats voor straatkatten, maar bood verder een nogal verloederde aanblik, terwijl het plein ook niet echt gezellig werd. Vandaar dat het stadsbestuur in 2005 besloot om het grafmonument en zijn onmiddellijke omgeving maar eens grondig op te schonen
Opus reticulatum
Twee jaar later startte de operatie, waarvan we het resultaat te zien kregen tijdens een rondleiding voor de buitenlandse pers op de openingsdag. Daarbij werd duidelijk dat het Mausoleum, waar in de loop der eeuwen zo’n beetje alles van waarde uit is geroofd, toch nog wel meer is dan een lege huls en dat je aan allerlei details zijn lange historie goed kunt aflezen.
Ongeveer de helft van wat er nu te zien is, met name de vele bakstenen opvullingen, is de vrucht van restauraties uit de jaren 20 en 30. Maar de andere helft van de muren en gewelven is nog bedekt met het originele opus reticulatum, het ‘netwerk’ van op hun punt staande vierkante tufstenen tegeltjes dat kenmerkend is voor Romeinse monumenten uit de eerste eeuw v. Chr.
Gewelven op de bovenverdieping Opus reticulatum Een buffelring herinnert aan latere toepassingen van het Mausoleum
Platen met opschriften
Een vermoedelijk in opdracht van Augustus zelf aangebrachte marmerplaat is gewijd aan Marcellus en Octavia, zijn gener (schoonzoon) en soror (zuster). Andere platen, gedateerd VIII EF ofwel het jaar 8 van het ‘Fascistische Tijdperk’ (1930), herinneren aan andere keizers.
Gedenkplaat voor de schoonzoon en zuster van keizer Augustus Gedenkplaat uit het jaar VIII (van het Fascistische Tijdperk)
Steile trappen voeren naar de hoger gelegen verdiepingen, met ringen in de muur waar ooit de buffels aan vastgebonden waren. Majestueuze ommegangen en booggewelven zijn in ere hersteld. Als je vanuit de buitenring naar beneden kijkt, dan begrijp je hoe het centrale deel, waarvan de oorspronkelijke bovenbouw vermoedelijk is ingestort, als tuin, voederweide en amfitheater gebruikt kon worden.
Mussolini Fascista
Sommige details zijn veel recenter, zoals de graffiti neergekalkt in de vorige eeuw, toen het Mausoleum jarenlang onbewaakt was. MF staat ongetwijfeld voor Mussolini Fascista, je ziet het al aan de typische vorm van de M.
VIVA BARTALI is een ode aan de mythische wielrenner die tussen 1936 en 1948 drie maal de Giro en twee maal de Tour won. En natuurlijk ontbreekt ook het klassieke naakte vrouwenfiguur niet. Ook dat zijn tijdsdocumenten en de restaurateurs hebben er daarom ook goed aan gedaan ze niet te verwijderen.
VIVA BARTALI Blotevrouwenfiguur
Van bouwput naar gezellig voetgangersgebied
Met dat al is het project nog lang niet voltooid. Het plein voor het monument is nog één grote bouwput, met af en aanrijdende bulldozers en hoog torenende hijskranen. Het busstation en het parkeerterrein die deze plek voorheen zo naargeestig maakten, zijn al weg.
Nu moet nog een paar meter worden uitgegraven om het plein weer op dezelfde hoogte te krijgen als in de Oudheid. Zo stijgt het in de loop der eeuwen ingegraven Mausoleum weer uit boven zijn omgeving, die nog moet veranderen in een gezellig voetgangersgebied met veel groen.
Je vraagt je wel af, of het daarom niet beter was geweest om nog even te wachten met de feestelijke opening. De officiële verklaring is, dat de bezoekers zo ook de kans krijgen om oog in oog te staan met het betere restauratiewerk, maar er is ook een meer prozaïsche uitleg mogelijk. In mei zijn in Rome verkiezingen en burgemeester Virginia Raggi heeft haar zinnen gezet op herverkiezing.
Zodoende werkt men nu overal in de stad hard aan wegverbetering en verfraaiing van parken. In dat kader past natuurlijk ook de tijdige oplevering van een groots monument dat iedere inwoner kent. ‘Rome kijkt naar het verleden met het oog op de toekomst’, zei Raggi bij de opening. Voor haar geldt dat zeker.
Zelf het Mausoleum van Augustus bezoeken?
Kaartjes voor het Mausoleum zijn te bestellen op de site www.mausoleodiaugusto.it, die – in het Italiaans en Engels – ook meer informatie biedt over het monument, de restauratie en COVID-19-regels. Tot zeker eind april is alles al volgeboekt.
Comments