Lotje Lomme
Miriam Bunnik is vertaalster van Italiaanse romans, maar ze schreef zelf ook een boek. Een boek over Italië, geen roman maar non-fictie. Ze neemt ons bij de hand en gidst ons door het land waarvan zij de taal zo goed spreekt. Voor haar boek reisde ze naar vele steden en sprak ze vele Italianen die het onderwerp waren van haar nieuwsgierigheid.
Daarbij laat ze zich leiden door Italiaanse iconen: ze gaat pizzabakken in Napels, naar een pastawinkel in Bologna, naar het La vita è bella plein in Arezzo. Overal spreekt ze mensen die haar vertellen over hun ervaringen van wat wordt gezien als de typisch Italiaanse cultuur.
Maar is het ook een ander boek over Italië, zoals de ondertitel ons wil doen geloven?
Volksaard en memoria storica
Prinses Maxima zei ooit: de Nederlander bestaat niet. En ook bij het programma OVT was vorig jaar een hoogleraar die vertelde dat dé volksaard niet bestaat. Maar er zijn wel de verhalen die we onszelf vertellen, verhalen die terugkeren.
Het verhaal van Pinocchio bijvoorbeeld. Maar ook verhalen over wie wij zijn en wie wij denken dat anderen zijn.
Ik studeerde in Bologna Storia delle culture e memoria storica. Vooral dat laatste vond en vind ik fascinerend: het historisch geheugen. Sentimenten zijn doorgaans niet besteed aan de geschiedschrijving, maar er is wel een dialectiek tussen cultuur en materialisme, zoals Karl Marx al schreef.
Ik las onlangs het boek Het achtste leven van Nino Haratischwili. Een Georgisch familie-epos dat zich uitstrekt over de rode 20ste eeuw. Centraal daarin staat het trauma, en hoe dat in het historisch geheugen de toon zet, hoe het de kijk op het verleden het heden vormgeeft. Realistisch, pijnlijk en een stuk minder vrolijk dan het verhaal van Miriam.
Leesvoer voor mensen die Italië beter willen leren kennen
In de tocht langs toeristische punten blijft het hele verhaal over Koffiebars en carabinieri soms een beetje aan de oppervlakte. Het is leesvoer voor mensen die een ontluikende liefde hebben voor Italië en het land beter willen leren kennen.
Dan begin je ook niet meteen met Primo Levi of Umberto Galimberti. Het zegt waarschijnlijk meer over mijn eigen zwaarmoedigheid soms.
Overigens is het ‘historisch geheugen’ uit de titel van de studie geschrapt. Dat bleek wellicht toch te ingewikkeld om daar iets zinnigs over te zeggen. We weten en we voelen dat het bestaat, maar wetenschappelijk is het erg ingewikkeld om iets over cultuur en volksaard te zeggen dat verder gaat dan de persoonlijke ervaring. Je bent al snel niet inclusief bezig.
Iconen van Italië
Miriam gaat op zoek naar de verhalen bij die iconen maar ze heeft ook hier en daar wat onderzoek gedaan naar historische oorzaken voor verklaringen van hoe de dingen nu zijn.
Bijvoorbeeld in het verhaal over Italiës bekende icoon Dante Alighieri. Of als ze onderzoek doet naar het campanilismo, de neiging in Italië om de voorkeur te geven aan de eigen regio en dicht bij huis te blijven.
De toon blijft licht. Dan ligt een gesprek met Andi Nganso of Aboubakar Soum minder voor de hand wellicht. Ook in het gesprek met feministe Giulia Blasi had ik gehoopt iets meer te lezen over wat Miriam nu zelf vindt van dat feminisme in Italië. Maar daar komen we niet achter.
Overigens zitten er zeker ook stukken in waarin Miriam zich kwetsbaar opstelt en dat tot mooie gesprekken of verhalen leidt.
Bijvoorbeeld het gesprek met de oude partizane in Milaan. Ook vond ik de gesprekken met de kiosken en tabacchi-mannen vermakelijk om te lezen. Of over haar interesse voor Garibaldi, de historische figuur waar ik zelf duidelijk een stuk minder vanaf weet maar waar mijn interesse nu wel voor is gewekt.
Culturele mediator
Wat wel te bewonderen is en waar veel studenten Italiaans alleen maar van kunnen dromen is het gemak waarmee Miriam gesprekken voert met al deze mensen.
En daarmee maakt ze zich kenbaar als culturele schakel tussen het Italiaanse en het Nederlandse. En dat heeft niet alleen te maken met het spreken van de taal, maar ook een openheid, een brede interesse en nieuwsgierigheid en een vermogen om niet te snel te oordelen over dat waarmee ze in aanraking komt.
Het zijn de eigenschappen van een echte culturele mediator. En ik kan alleen maar denken dat dat niet alleen komt door de innige studie van en de liefde voor de Italiaanse taal, waardoor ze aansprekend schrijft, maar vooral door haar karakter.
Mee op reis
Is dit een ander boek over Italië? Het zijn anekdotische verhalen met een ietwat zakelijke toon over de mensen áchter de Italiaanse iconen en dat is een originele insteek.
Korte hoofdstukken om te lezen tussen de ene fermata en de andere en met historische achtergrondinformatie bij anekdotische verhalen. Geen heel ander boek over Italië dus, maar wél een lichte en leuke aanrader nu we weer naar Italië mogen.
Koffiebars en carabinieri – Een ander boek over Italië
door: Miriam Bunnik
256 blz.
€ 20 (ook verkrijgbaar als e-book voor € 9,99)
Wereldbibliotheek, juni 2021
ISBN 9789028450509
Comments