Aart Heering
Ook als je al decennia lang in Rome woont, kun je in de omgeving van de hoofdstad nog altijd nieuwe pareltjes ontdekken. Zo’n openbaring was voor mij kort geleden het Palazzo Farnese in Caprarola, een ministadje in de Tuscia, het met olijfbomen en hazelnootstruiken bezaaide heuvelland in het noorden van Lazio, op de grens met Toscane en Umbrië.
(Niet te verwarren met het veel bekendere, en minstens zo monumentale, Palazzo Farnese in Rome, waar nu de Franse ambassade is gevestigd en dat alleen bij bijzondere gelegenheden wordt opengesteld voor het publiek.)
Zicht op Caprarola Zicht op Caprarola Vooraanzicht van Palazzo Farnese
Van buiten ziet dit 16e-eeuwse gebouw met zijn Franse tuin er eerlijk gezegd wel wat erg massief uit, maar binnen raak je niet uitgekeken van de enorme hoeveelheid fresco’s waarmee elke wand en plafond is vol geschilderd.
En dat op amper 50 kilometer van Rome, naast een aanpalende borgo met een serie trattorie waar ouderwetse volkskost wordt geserveerd, en een paar kilometer verderop het koele vulkanische Lago di Vico.
Alessandro Farnese
Ik kwam in het Palazzo terecht met een uitnodiging om deel te nemen aan een conferentie met de titel Alessandro Farnese, l’eroe italiano delle Fiandre (AF, de Italiaanse held van Vlaanderen).
Deze telg uit een machtig Italiaans geslacht van geestelijken en krijgsheren, is bij ons beter bekend als de hertog van Parma, of korter nog, gewoon Parma, de landvoogd die in de beginjaren van de Tachtigjarige Oorlog, van 1579-88, een fiks deel van de opstandige Nederlandse gewesten terugveroverde voor zijn baas, de Spaanse koning Filips II.
Zodoende waren naast een handvol Italianen ook 3 sprekers uit de Lage Landen uitgenodigd: Geert de Proost, diplomatiek vertegenwoordiger van Vlaanderen in Italië, de Nederlandse journalist Ewout Kieckens en ondergetekende.
Alessandro Farnese, held voor de Italianen
Daarmee was een mooie gelegenheid geschapen om twee verschillende visies op de historie naast, of liever gezegd, tegenover elkaar te leggen. Voor de Italiaanse geleerden en voor het, ondanks Covid-19 talrijke, publiek was Farnese de plaatselijke held, een genie in de krijgskunst en ook nog eens van de allerhoogste adel.
Zijn moeder Margaretha was immers een onecht kind van Karel V en zijn overgrootvader, ook een Alessandro Farnese, van 1534-49 paus onder de naam Paulus III. Afstammeling van een keizer en een paus tegelijk, veel hoger kan het niet. Dat het in beide gevallen om bastaardlijnen ging, daar werd in die tijd niet moeilijk over gedaan.
Tweedeling Nederland en België
De Dietse deelnemers waren toch wat minder enthousiast. Farnese was inderdaad een bekwaam strateeg en als landvoogd behoorlijk milder dan zijn voorgangers, in het bijzonder de afschuwelijke hertog van Alva.
Maar hij was ook de smiecht die Vlaanderen van ons heeft afgepikt en daarmee in zekere zin verantwoordelijk is voor de tweedeling van Nederland en België. Daarbij aarzelde Farnese niet om Antwerpen uit te hongeren en in het geniep staatse garnizoenen om te kopen.
De Franse koning Hendrik II, bondgenoot van de Farneses Intocht van Frans I (met de neus), Karel V (met de kin) en Farnese (met de kardinaalshoed) Paus Paulus III benoemt zijn zoon Pier Luigi Farnese tot commandant van de pauselijke troepen (1535) Paus Paulus III geeft zijn kleinzoon Ottavio Farnese en zijn Vlaamse bruid Margaretha (van Parma) de zegen
Vandaar dat de Nederlandse en Vlaamse sprekers wel een vraagteken wilden zetten achter de titel De held van Vlaanderen: L’eroe delle Fiandre? De ware Farnese-fans konden dat maar matig waarderen.
Italianen zijn nu eenmaal uiterst gevoelig voor kritiek van buitenstaanders, zeker als daarbij ook nog uit het vaatje van de ironie wordt getapt, maar na afloop was de harmonie weer totaal, bij een stevige pranzo met plaatselijke worst, kaas, linzensoep en rode wijn.
Rijkdom en macht
Intussen hadden we ook een tour door het Palazzo gemaakt en daarbij onze ogen uitgekeken. Het vijfhoekige Palazzo Farnese in Caprarola is tussen 1559-75 gebouwd als lustoord in opdracht van een kardinaal Farnese die ook alweer Alessandro heette, neef (oomzegger) van de paus en oudoom van onze landvoogd.
De familie stond toen op het toppunt van haar rijkdom en macht en dat mocht de wereld weten ook. Alle ruimten zijn overvloedig beschilderd en nu eens niet met alleen maar Bijbelse taferelen (al zijn die er ook, zoals een huiveringwekkend Salomonsoordeel), maar ook met veel geografische voorstellingen: afbeeldingen van steden en landen en een Sala del Mappamondo (Zaal van de Wereldbol).
Met een schitterende kaart van de wereld zoals die bekend was in 1571: nog zonder Australië maar met een gefantaseerd helder groen Zuidland. Andere zalen en corridors zijn gewijd aan de (toenmalige) recente geschiedenis en uiteraard ook aan de glorie van de Farneses zelf.
De wereld in 1571: zonder Australië en met een fictief groen Zuidland Azië Afrika
Met name die van patriarch Alessandro, a.k.a. Paulus III, die regelmatig wordt opgevoerd als vredestichter tussen de twee kemphanen die in die jaren om de heerschappij over Europa streden: de Franse koning Frans I, gemakkelijk herkenbaar aan zijn enorme neus, en de Duitse keizer Karel V, met zijn niet minder opvallende Habsburgse kin.
Helaas zijn de verklarende teksten (ook in het Engels, dat nog wel) nogal summier, maar even googelen helpt je al gauw een stuk verder. Met het risico dat je uren blijft hangen, terwijl buiten de zon schijnt, maar dat zij zo.
Meer weten? Informatie over tickets en openingstijden vind je hier: Palazzo Farnese – Direzione Regionale Musei Lazio (beniculturali.it)
Comments