21 interessante feitjes over het Italiaans

Of je nu net begint met het leren van de Italiaanse taal of dat je haar al vloeiend spreekt, de volgende 21 feitjes over het Italiaans zijn te leuk om niet te lezen. Wist je bijvoorbeeld dat…?

1. Het Italiaanse alfabet

Het Italiaanse alfabet kent 21 letters. De letters j, k, w, x en y bestaan niet in het Italiaans, behalve in leenwoorden. Maar in sommige regionale dialecten kunnen ze wel voorkomen, en dan vooral de ‘j’ en de ‘k’. Daarom zie je deze letters in sommige eigennamen en plaatsnamen terug.

2. Dialecten?

Oei, zeiden we daar echt ‘dialecten’? Strikt genomen is dat fout, want de regionale varianten van het standaard-Italiaans zijn ook talen op zichzelf. Een dialect is louter een variant van de standaardtaal, terwijl een echte taal zich onafhankelijk heeft ontwikkeld. En dat is bij de vele talen die in Italië naast het Italiaans worden gesproken het geval. Ze hebben zich allemaal vanuit het Latijn ontwikkeld, voordat de Italianen bedachten dat het weleens handig kon zijn om één gemeenschappelijke taal te hebben.

3. Italiaans = Toscaans

De taal die we nu Italiaans noemen komt uit het Toscane van de 14de eeuw. We noemden het toen Florentijns, naar de hoofdstad van Toscane. Dit was het resultaat van een paar eeuwen geschillen tussen linguïsten. En vooral van het werk van de grootste schrijvers uit die tijd (Dante, Petrarca en Boccaccio).

Misschien wel het meest cruciaal voor de keuze van het Florentijns als de Italiaanse taal was de persoon van Pietro Bembo, een taalkundige die de grammatica van het Florentijns vastlegde. Met de regels op schrift was het een gemakkelijke keuze om het Florentijns te bevorderen tot de nationale taal, zelfs terwijl deze taal toentertijd niet de grootste gesproken taal was.

4. Napolitaans

Naast het standaard-Italiaans wordt het Napolitaans het meest gebruikt. Er zijn in de regio in en rondom Napels zo’n 5 miljoen sprekers van deze taal.

5. De taal van Molise

De kleinste taal van Italië is het Kroatisch van Molise (lingua croata molisana). Deze taal wordt gesproken door een etnische minderheid die uit het huidige Kroatië komt en nu in de regio Molise woont. Er zijn ongeveer 1.000 moedertaalsprekers.

6. Andere landen waar Italiaans wordt gesproken

Naast de officiële taal van Italië is Italiaans een officiële taal in Zwitserland (naast Duits en Frans), in Vaticaanstad, in San Marino en in de Orde van Malta (een internationale rooms-katholieke ridderorde die zetelt in Rome, met een soevereine status, maar zonder eigen grondgebied).

Op het eiland Malta zelf was het Italiaans een officiële taal tot 1934. Sindsdien zijn het Maltees en het Engels officiële talen. Echter, zo’n tweederde van de bevolking begrijpt nog altijd prima Italiaans op Malta. Uiteraard is het Italiaans ook een officiële taal van de Europese Unie, net als het Nederlands.

7. Italiaans als minderheidstaal

Het Italiaans wordt erkend als minderheidstaal in 3 andere landen: Slovenië, Kroatië en Brazilië.

8. Italiaans in de VS

In de Verenigde Staten leven ongeveer één miljoen mensen die het Italiaans machtig zijn. Het aantal Amerikanen met Italiaanse wortels is nog veel hoger: rond de 17 miljoen.

9. Het eerste Italiaanse geschrift

Er is discussie over wat het eerste document in het Italiaans is, omdat het moeilijk te zeggen is waar het Vulgaire Latijn eindigde en het Klassieke Latijn begon. De twee belangrijkste kanshebbers zijn het Indovinello veronese – een door een monnik op een stuk perkament gekrabbeld raadsel – en de Placiti Cassinesi, enkele juridische documenten over een eigendomsgeschil.

De meeste taalkundigen zijn het er wel over eens dat dit laatste het eerste echte voorbeeld van het Italiaans is, omdat het Veronese raadsel te veel kenmerken heeft die dubbelzinnig of overduidelijk Latijn zijn.

10. De eerste roman in het Italiaans?

Dat is I Promessi Sposi (van Alessandro Manzoni. Iedereen die in Italië naar school is geweest, heeft het gelezen (of heeft gebluft dat-ie het heeft gelezen). Het is ook een mooi boek dat inzicht geeft in het Italië onder de Spaanse heerschappij, verteld vanuit het perspectief van een boerenstel.

Manzoni besteedde zo’n 4 jaar aan het schrijven en herschrijven ervan. Het kostte hem veel tijd om het in ‘echt’ Italiaans op te schrijven. Het lukte hem door veel tijd door te brengen in Florence.

11. Taalpuristen

De zuiverheid van de Italiaanse taal wordt fel beschermd door de Accademia della Crusca, een vereniging van linguïsten uit Florence.

12. Eenwording

Bij de eenwording van Italië in 1861 kon slechts 2,5% van de bevolking Italiaans spreken. Iedereen communiceerde toen nog in de vele regionale varianten. Nu spreekt meer dan 95% het officiële Italiaans. Zo’n 5% kent alleen een regionale taal.

13. Overeenkomsten met andere talen

Het Italiaans heeft veel overeenkomsten met andere talen. Het vocabulaire komt voor zo’n 89% overeen met het Frans, met zo’n 88% met het Catalaans, 85% met Sardijns, 82% met Spaans en Portugees en zo’n 77% met Roemeens.

14. Vierde meest bestudeerde taal ter wereld

Hoewel Italië op wereldschaal niet zo’n bijzonder groot land is, is het Italiaans toch de 4de meest bestudeerde taal ter wereld. En dat is dan wel weer heel bijzonder.

15. Langste woorden in het Italiaans

Ben je Italiaans aan het leren en wil je wat opscheppen? Een van de langste Italiaanse woorden is precipitevolissimevolmente, dat zoiets als ‘overhaast’ betekent. Het wordt in Italië vooral als grapje gebruikt. Dan zijn er uiteraard ook nog wat medische termen die nog net even langer zijn. Zoals esofagodermatodigiunoplastica, een bepaald soort plastische chirurgie. En ja, dit is een beetje valsspelen, maar er zijn ook geschreven getallen die maar liefst 64 letters bevatten. Quattrocentocinquantaquattromilacinquecentoquarantaquattresimo is de geschreven vorm van de 454.544de. Weet je dat ook weer.

16. Acht opeenvolgende klinkers

Twee woorden in het Italiaans hebben 8 opeenvolgende klinkers: ghiaiaiuolo en cuoiaiuolo. Ze verwijzen respectievelijk naar iemand die grind verkoopt of produceert en iemand die lederwaren verkoopt of produceert.

17. Opeenvolgende medeklinkers

Een paar woorden bevatten 4 opeenvolgende medeklinkers, waaronder substrato (substraat), sanscrito (Sanskriet), inscritto (ingeschreven) en instradare (leiden). In het Nederlands hebben we veel meer woorden met meer opeenvolgende medeklinkers, waarvan angstschreeuw (maar liefst 8 medeklinkers) waarschijnlijk het bekendst is.

18. Dubbele medeklinkers

Het Italiaans houdt van dubbele medeklinkers, maar je zult zelden een woord met een dubbele ‘q’ vinden. Een van de weinige woorden waar het in staat is soqquadro. Dat kan worden vertaald als ‘wanorde’ of ‘rotzooi’.

19. Dol op verdubbeling

Als we zeggen dat het Italiaans houdt van dubbele medeklinkers, dan bedoelen we dat het er echt dol op is. Sommige woorden hebben maar liefst vier paar medeklinkers, waaronder enkele vervoegde vormen van appallottolare (balen) en disseppellire (opgraven).

20. Veel i’s

Maar wat is het grootste aantal keren dat een enkele letter voorkomt in één enkel Italiaans woord? Het antwoord is 8: zowel indivisibilissimi als indistinguibilissimi (de overtreffende trap van ‘ondeelbaar’ en ‘niet te onderscheiden’ in de meervoudsvorm) kennen beide maar liefst 8 i’s!

21. Geen enkel woord rijmt op…

Een laatste feitje over het Italiaans. Eentje voor de dichters onder ons. Geen enkel woord in het Italiaans rijmt met fegato (lever). Weliswaar eindigen veel woorden in ‘egato’, maar de nadruk bij fegato ligt op de eerste lettergreep. Hetzelfde geldt voor despota (despoot, dictator, alleenheerser). Ben je van plan een Italiaans gedicht over een dictator met leverproblemen te schrijven? Bedenk je dan nog maar eens.

Dat waren ze, 21 grappige en interessante wetenswaardigheden over de Italiaanse taal.

Wil je zelf Italiaans leren? Dan kun je heel gemakkelijk en laagdrempelig beginnen met een van de leuke en leerzame cursussen van Dit is Italiaans!

Bronnen: thelocal.it, Wikipedia