Verkiezingen Italië: generale repetitie op Sicilië

De Italiaanse politiek maakt zich op voor de algemene verkiezingen die waarschijnlijk in april of mei worden gehouden. Nu na de Kamer ook de Senaat, na veel geharrewar, op 25 oktober de nieuwe kieswet heeft aangenomen, kan de campagne echt van start. De eerste etappe vindt plaats op zondag 5 november, wanneer op Sicilië gewestelijke verkiezingen worden gehouden. En hoewel Sicilië electoraal een verhaal apart is, worden die toch gezien als een belangrijke graadmeter voor de landelijke verhoudingen. De belangrijkste vraag is, of de rechtse partijen dan wel de Vijfsterrenbeweging (M5S) de nieuwe Siciliaanse gouverneur gaan leveren.

De Siciliaanse volksvertegenwoordiging heet anders dan in de andere Italiaanse regio’s niet Consiglio Regionale, maar Parlamento. De leden worden vorstelijk betaald en doen hun werk in het prachtige Palazzo dei Normanni in Palermo, waar in vorige eeuwen de Siciliaanse vorsten huisden.

Het Siciliaanse kiesstelsel

Volgens het Siciliaanse kiesstelsel (ook weer anders dan in de rest van het land, maar Italië grossiert nu eenmaal in fantasierijke electorale gewrochten) wordt de gouverneur van het eiland rechtstreeks gekozen in één enkele ronde. Zodoende kon de huidige gouverneur, Rosario Crocetta, vijf jaar geleden winnen met maar 30,2% van de stemmen. Van de zeventig Siciliaanse parlementariërs worden er 62 gekozen volgens een stelsel van evenredige vertegenwoordiging, zeven zetels worden toegekend aan de lijst van de winnende gouverneur (om een werkbare meerderheid te garanderen, wat overigens niet altijd lukt) en de laatste is bestemd voor de beste verliezer in de strijd om het gouverneurschap.

Links is kansloos

Wie gaat winnen is nog lang niet zeker. Wel is duidelijk dat de linkse partijen, waaruit de huidige gouverneur is voortgekomen, geen enkele kans maken. Maar liefst veertien parlementariërs van links zien de bui hangen en zijn daarom in de afgelopen weken al overgelopen naar rechts.

Links is op Sicilië al sinds 1948 in de minderheid en toen in 2001 met een districtenstelsel werd gekozen, won Berlusconi in alle 61 Siciliaanse districten. De zege van Crocetta in 2012 was ook alleen maar mogelijk, doordat zijn rechtse tegenstanders onderling verdeeld waren. Nu is het precies andersom. De linkse coalitie is verdeeld tussen rekkelijken en preciezen, die beide een kandidaat hebben gesteld, die allebei dus kansloos zijn.

Daarbij komt dat Crocetta, die als door de maffia bedreigde burgemeester van de stad Gela een reputatie van moed en slagvaardigheid had opgebouwd, er in Palermo bestuurlijk nogal een potje van heeft gemaakt. Zo heeft hij in vijf jaar maar liefst 59 nieuwe assessori (gedeputeerden) aangesteld en dat komt de continuïteit van het beleid niet ten goede.

Vijf sterren of rechts?

Blijven over de kandidaten van rechts en van M5S. Ruim een jaar geleden leek het nog dat M5S op de overwinning zou afstevenen. Op Sicilië, waar zij min of meer de functie heeft van protestpartij die de Lega Nord in Noord-Italië vervult, is zij met ruim 33% al geruime tijd de grootste partij.

Kandidaat-gouverneur Giancarlo Cancelleri, voormalig administrateur in een metaalbedrijf, is sinds 2012 lid van het Siciliaanse parlement en heeft daar een goede pers. Door zijn toedoen zijn de salarissen van de hoge regioambtenaren en het aantal dienstauto’s drastisch teruggebracht. Typische punten waarmee M5S sterk geworden is. Maar de partij is in de afgelopen maanden verzwakt door interne ruzies en een schandaal met valse handtekeningen op de kandidatenlijst voor de Palermitaanse gemeenteraadsverkiezingen. Bovendien verkleint de M5S haar kansen door te weigeren met wie dan ook een alliantie of lijstverbinding aan te gaan.

Dat geldt niet voor de kandidaat van rechts, Nello Musumeci, voormalig voorzitter van de provincie Catania, staatssecretaris onder Berlusconi en Europarlementariër. Hij wordt naast een persoonlijke lijst gesteund door Berlusconi’s Forza Italia, de kleine rechtse Fratelli d’Italia, de lijst Noi per Salvini, waarmee de leider van de Lega zich in het Zuiden presenteert, en een bont gezelschap van Siciliaanse autonomisten, katholieke splinters en lokale potentaten.

Musumeci staat in de laatste peilingen een procent of twee boven Cancelleri en het wordt interessant als hij die weet te behouden. Een overwinning van verenigd rechts zou een model zijn voor de landelijke verkiezingen waarin een gezamenlijk front van Forza Italia, Lega Nord, Fratelli d’Italia en nog wat politiek kreupelhout inderdaad een goede kans maakt.

En de maffia?

Een verhaal over verkiezingen op Sicilië kan niet eindigen zonder een paar woorden over de maffia. Al was het maar omdat de twee voorlaatste gouverneurs, Salvatore Cuffaro (2001-2008) en Raffaele Lombardo (2008-2012) beiden zijn veroordeeld wegens ‘externe steun’ aan de maffia. Maar in dat opzicht lijkt de situatie een stuk opgeknapt.

Gouverneur Crocetta maakte naam als maffiategenstander en ook de twee voornaamste kandidaten voor zijn opvolging zijn nooit verdacht geweest van collusione met de georganiseerde misdaad. Daarbij komt dat door arrestaties, controles en verminderde steun onder de bevolking de ‘Çosa Nostra zwakker is dan ooit’, in de woorden van maffiaexpert Salvatore Lupo. En dat is misschien wel het meest hoopvolle aspect aan deze verkiezingen.